fbpx
sobota, 9 grudnia, 2023
Strona głównaHistoria50 lat temu Chiny otworzyły się na USA

50 lat temu Chiny otworzyły się na USA

21 lutego 1972 r., w szczytowym momencie zimnej wojny, prezydent USA Richard Nixon przyleciał z wizytą do komunistycznych Chin (wcześniej sojusznika Związku Radzieckiego). Wizyta ta z czasem diametralnie zmieniła stosunki amerykańsko-chińskie i pozycję Chin w świecie, w sposób wówczas niewyobrażalny. Głównym amerykańskim przeciwnikiem był wtedy Związek Sowiecki, dziś są nim Chiny, które łączą z Rosją strategiczne relacje. Czy dziś uda się Amerykanom wciągnąć Rosję do antychińskiego bloku? Czy podobna odwilż w chińsko-amerykańskich relacjach jak 50 lat temu jest możliwa?

Relacje między Chinami a Stanami Zjednoczonymi zawsze były wyzwaniem, a po pół wieku od wizyty Nixona w Państwie Środka są bardziej napięte niż kiedykolwiek. Zimna wojna już dawno się skończyła, ale po obu stronach istnieją obawy, że może rozpocząć się nowa. Ameryka obawia się, że demokratyczny świat, który zatriumfował nad Związkiem Radzieckim, może zostać zakwestionowany przez autorytarny model potężnych i wciąż rosnących Chin.

Nixon wylądował w Pekinie w szary zimowy poranek 50 lat temu. Na billboardach widniały tam wtedy jeszcze takie hasła jak: „Precz z amerykańskim imperializmem” – kończyła się „rewolucja kulturalna”, która za głównych wrogów uznawała inteligencję, „burżuazję” i „imperializm zachodni”.

Podróż Nixona w 1972 r., która obejmowała spotkania z przewodniczącym Mao Zedongiem i wizytę na Wielkim Murze, doprowadziła do nawiązania stosunków dyplomatycznych USA z CHRL w 1979 r. i równoległego zerwania formalnych więzi z Tajwanem, który USA uznawału za rząd Chin od przejęcia przez komunistów władzy na kontynencie w 1949 r.

Wizyta amerykańskiego prezydenta w Chinach była możliwa po pogorszeniu się relacji Chin ze Związkiem Radzieckim, które starły się – nawet zbrojnie – wzdłuż swojej granicy w 1969 r. Doszło do różnic ideologicznych wewnątrz bloku komunistycznego, a Chiny pragnęły pójść własną, komunistyczną drogą, reprezentując Trzeci Świat. Nie uznawały protekcji starszego brata w Moskwie. Mao widział Stany Zjednoczone jako potencjalną przeciwwagę dla zagrożenia sowiecką inwazją. Dla obu stron była to przyjaźń zrodzona raczej z okoliczności niż z naturalnych sympatii.

Nixon z kolei, uwikłany u siebie w Aferę Watergate, starał się z wyizolować Związek Radziecki i wyjść z długiej i krwawej wojny w Wietnamie, która podzieliła amerykańskie społeczeństwo. Miał nadzieję, że Chiny, sojusznik komunistycznego Wietnamu Północnego w walce ze wspieranym przez USA Południem, mogą odegrać ważną rolę w rozwiązaniu konfliktu.

Od roku 1972 minęło 50 lat. Od tamtego czasu Stany Zjednoczone stały się dla Chin ogromnym rynkiem, napędzając błyskawiczny wzrost chińskiej gospodarki, tworząc z ubogiego kraju drugą co do wielkości gospodarkę świata. Dla Chin wizyta Nixona była też początkiem otwarcia na świat. Dwa lata po śmierci Mao w 1976 r. nowy przywódca Deng Xiaoping zapoczątkował erę częściowej chińskiej liberalizacji gospodarczej, tworząc mieszankę kapitalizmu i rządów jednej partii, która przetrwała do dziś.

Wielu postrzega wizytę Nixona w Chinach jako czas, w którym oba kraje poszukiwały komunikacji i wzajemnego zrozumienia, pomimo dzielących ich różnic. To samo podejście miałoby być dziś kluczem do przezwyciężenia obecnego impasu. Podobnie jak w czasach Wojny w Wietnamie, amerykańskie społeczeństwo także dziś jest podzielone, tym razem w wyniku podejścia do pandemii i ostatnich wyborów prezydenckich. Oba kraje stoją w obliczu nowego krajobrazu geopolitycznego, ale od porównań z przeszłością trudno uciec.

Obecne stosunki chińsko-amerykańskie są jednak diametralnie inne od tych amerykańsko-sowieckich sprzed 50 lat. Nie tylko ze względu na inny układ sił w świecie, ale także pozycję USA i Chin. Rosyjscy i chińscy przywódcy wspólnie przeciwstawiają się dziś amerykańskiej, demokratycznej dominacji i reagują na amerykańskie zarzuty o autorytarne działania i ekspansję. Kiedyś wspólnie walczyły z „amerykańskim imperializmem”.

Historia lubi się powtarzać. Niektórzy mówią jednak, że jako farsa. Jak będzie w tym wypadku?

Konrad Rajca
Konrad Rajca
Niezależny analityk i doradca, specjalista w tematyce międzynarodowej, w szczególności azjatyckiej i geopolitycznej. Konsultant Public Relations i Public Affairs. Pracował w mediach, m.in w Polskiej Agencji Prasowej i miesięczniku „Stosunki Międzynarodowe". Publikował m.in. w „Rzeczpospolitej" i „Najwyższym Czasie". Pracował także w sektorze publicznym – w Biurze Przewodniczącego Komisji Spraw Zagranicznych Sejmu i Urzędzie m.st Warszawy, gdzie był rzecznikiem prasowym Urzędu Dzielnicy Wawer m.st. Warszawy. Współpracował z Polsko-Amerykańską Fundacją Edukacji i Rozwoju Ekonomicznego (PAFERE). Absolwent Instytutu Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Warszawskiego.

INNE Z TEJ KATEGORII

Niezwykła historia pierwszej polskiej lekarki Salomei Pilsztynowej

Była nieprzeciętną postacią XVIII-wiecznej Rzeczypospolitej. Odważna i utalentowana lekarka. Znana także poza granicami Polski – zwłaszcza w Turcji, gdzie leczyła kobiety z haremu sułtana. Jej życie i dokonania przetrwały dzięki cudem zachowanemu pamiętnikowi „Proceder podróży i życia mego awantur”. Właśnie ukazała się powieść Cezarego Harasimowicza inspirowana przeżyciami pierwszej polskiej lekarki i awanturnicy w jednym.
10 MIN CZYTANIA

Msza święta w Sali BHP Stoczni Gdańskiej 14 grudnia 1981 roku. Poszukujemy świadków

Poszukujemy uczestników mszy świętej odprawionej w dramatycznych okolicznościach 14 grudnia 1981 r. w Sali BHP Stoczni Gdańskiej przez księdza jezuitę Bronisława Srokę.
4 MIN CZYTANIA

„Straceńcy” i Orlęta Lwowskie – 105. rocznica wyzwolenia Lwowa

105 lat temu, po zaciętych walkach z Ukraińcami Polacy wyzwolili Lwów. Symbolem tego zwycięstwa było zatknięcie biało-czerwonej flagi na wieży lwowskiego ratusza. W walkach masowo wzięła udział młodzież zwana Orlętami Lwowskimi. Wśród walczących szaleńczą odwagą wyróżnił się oddział „straceńców”.
5 MIN CZYTANIA

INNE TEGO AUTORA

Unia rozmawia z Chinami. Pierwszy bezpośredni szczyt od 4 lat

Chiny i Unia Europejska zgodziły się, że ich stosunki handlowe powinny być bardziej zrównoważone, ale nie dały żadnych sygnałów, że uda się rozwiązać różnice w szeregu kwestii. Unijni przedstawiciele – szefowa KE Ursula von der Leyen i szef RE Charles Michel spotkali się w Pekinie z chińskim przywódcą Xi Jinpingiem i premierem Li Qiangiem.
3 MIN CZYTANIA

Republikanie blokują pakiet pomocy dla Ukrainy

Republikanie w amerykańskim Senacie zablokowali przyjęcie ustawy pomocowej dla Ukrainy po tym, gdy nie uzyskali w zamian zapewnienia odpowiednich funduszy na wsparcia granicy z Meksykiem. Pakiet o wartości 110 mld dolarów obejmował 61 mld dolarów dla Ukrainy, a także fundusze dla Izraela i pomoc dla Gazy.
2 MIN CZYTANIA

Polskie nastolatki coraz słabsze w matematyce i rozumieniu tekstu

Polskie nastolatki osiągają coraz gorsze wyniki w matematyce i w rozumieniu tekstu – wynika z badania OECD. Polska młodzież jest w grupie krajów o największym spadku poziomu wiedzy. Choć wciąż są powyżej unijnej średniej, wypadli z grona europejskich liderów. Tym, co szczególnie niepokoi, jest rosnący odsetek nastolatków, którym brakuje umiejętności czytania ze zrozumieniem.
3 MIN CZYTANIA