Jarosław Mańka

Wystawa czasowa w Muzeum im. Emeryka Hutten-Czapskiego (filia Muzeum Narodowego w Krakowie) prezentująca niemal 600 złotych numizmatów na co dzień nieeksponowanych, honoruje 120. rocznicę przekazania krakowskiemu Muzeum Narodowemu jednego z najcenniejszych darów w jego historii: kolekcji zgromadzonej przez hr. Emeryka Hutten-Czapskiego.Emeryk Hutten-Czapski był synem Karola Józefa Czapskiego, szambelana króla Polski Stanisława Augusta Poniatowskiego i Fabiany Obuchowiczówny. Emeryk był potomkiem najzamożniejszej linii Czapskich i w carskiej Rosji osiągnął wysokie stanowiska państwowe – był m.in. gubernatorem Nowogrodu Wielkiego i wicegubernatorem Petersburga....

Pamiętam jak podczas realizacji filmu „Polska Norwida” występujący w nim aktor Andrzej Róg opowiadał o duchowej przemianie, której doznał, gdy zobaczył na papieskiej Mszy św. na Błoniach w Krakowie mrowie ludzi – rodaków. Andrzej Róg przypomniał sobie wtedy dramat Norwida „Krakus” opowiadający o walce młodego księcia ze smokiem, który zniewolił krainę. Tym smokiem okazał się być… strach. Po długich poszukiwaniach książę dotarł do pieczary, w której smok miał mieć swoje legowisko – ta jednak okazała się być pusta. Smoka...

Zbierając archiwalia do poniższego artykułu pomyślałem, że przysłowia rzeczywiście są mądrością narodów. Jest takie stare polskie przysłowie: jak świat światem Polak z Niemcem nigdy nie będzie bratem i muszę przyznać, że sam w to nie wierzyłem. Pracę magisterską (z historii) pisałem przecież w duchu… pojednania polsko-niemieckiego, zainspirowany „Listem biskupów polskich do biskupów niemieckich”, Stefanem kardynałem Wyszyńskim i Karolem Wojtyłą...Rzeczypospolita w XVIII w. stała się de facto rosyjskim protektoratem. To ambasadorzy rosyjscy w Polsce mieli o wiele więcej do powiedzenia niż...

Gdy do Europy dotarła wieść, że jesienią 1571 roku armada turecka opuściła porty Konstantynopola Pius V uroczyście wezwał pomocy Matki Bożej. Do modlitwy w intencji zwycięstwa nad Turkami wezwał też cały chrześcijański świat. Wiadomo, że Rzeczpospolita także odpowiedziała na papieski apel i w polskich świątyniach odprawiano w tej intencji modły.Przez następne tygodnie na wszystkich statkach chrześcijańskich codziennie odmawiano różaniec. Gdy cała flota chrześcijańska zgromadziła się w Messynie, dominikanie i jezuici wędrowali z pokładu na pokład, spowiadając i sprawując Msze...

Zbierając materiały o Stanisławie Janickim – mało znanym polskim wynalazcy, ze zdziwieniem przeczytałem, iż nasz rodak był odpowiedzialny m.in. za budowę połowy Kanału Sueskiego, za co otrzymał order Legii Honorowej. Konstruktor rodem z Warszawy wynalazł też m.in. ruchomy dok, bez którego dzisiaj nie potrafią się obejść stocznie na całym świecie. Nie były to jedyne dokonania geniusza znad Wisły.Jak przez mgłę pamiętam serial fabularny o dokonaniach niestrudzonego francuskiego wizjonera Ferdynanda de Lessepsa, budowniczego Kanału Sueskiego. Nie pamiętam jednak, czy w...

Drang nach Osten nie zawsze przybierał formy państwowej agresji. Tak było w przypadku banity – saskiego księcia Wichmana II Młodszego, który szukając dla siebie miejsca podjudzał Wolinian i Wieletów (Słowian) do atakowania państwa Mieszka I. Kiedy uświadomimy sobie, że spory kawał dzisiejszych Niemiec (całe dawne NRD z nawiązką), a nawet kawałek Jutlandii zamieszkiwały plemiona słowiańskie, to zdamy sobie sprawę, czym była niemiecka mordercza systematyczność. Niemiecką specjalnością było podjudzanie jednych słowiańskich plemion przeciwko drugim, a następnie wykańczanie dawnych sojuszników. Pewnego...

Kiedy 17 września 1939 r. ranny gen. Konstanty Plisowski wydał rozkaz opuszczenia Brześcia i ewakuacji do miasta wkroczyły wojska niemieckie pod dowództwem Heinza Guderiana. Zgodnie z postanowieniami paktu Ribbentrop-Mołotow zajęty przez Wehrmacht Brześć niebawem został przekazany Armii Czerwonej, która tego samego dnia (17 września) przekroczyła granicę II RP zadając czerwonym sierpem cios w plecy naszego państwa.Oczywiście preludium do defilady oprawców II RP był pakt Ribbentrop-Mołotow, który przesądził nasz los. Przesądził wobec tego, co nastąpiło – czyli wobec pozostawienia Polski...

W marcu 1944 r. rodzina Józefa i Wiktorii Ulmów zostaje rozstrzelana na podwórku ich własnego domu we wsi Markowa, leżącej dziś na pograniczu Polski i Ukrainy. Rozkaz do mordu wydaje bezwzględny niemiecki oficer – do niedawna ewangelik, który w 1941 r. wyrzekł się Boga. Jedyną winą Ulmów było to, że przez półtora roku ukrywali w swoim domu dwie rodziny żydowskie, łamiąc w ten sposób niemieckie prawo rasowe.Prawo to było najbardziej okrutne na okupowanych ziemiach II Rzeczypospolitej (Generalnego Gubernatorstwa) i...

Któż nie zna „Stańczyka” Jana Matejki, słynnego obrazu, na którym Mistrz namalował królewskiego klauna, wyraźnie zasmuconego i zatroskanego (w domyśle – o losy Rzeczypospolitej) po przeczytaniu listu o zdobyciu Smoleńska przez Moskali. Na liście wyraźnie widać napis: „Smoleńsk 1514 r.”. Obraz, który w swojej symbolice zwraca uwagę na przyszłe losy Rzeczypospolitej Obojga Narodów, której głównym grabarzem (po wiekach) stanie się właśnie Rosja. Jednak zanim caryca Katarzyna uknuła wyrafinowany plan zniszczenia naszego państwa, odbyła się jedna z największych bitew szesnastowiecznej...

Przyznam, że oglądając filmy, lubię zwracać uwagę na szczegóły. Kiedy akurat na tapecie mam np. amerykański film o II wojnie światowej i widzę żołnierzy biegnących z walkie-talkie, przypominam sobie historię tego polskiego wynalazku. Gdy natomiast jest to film opowiadający o wojnie w Wietnamie, którą relacjonują reporterzy, to niemal jestem pewny, że bohaterem drugiego planu będzie magnetofon Nagra. Skąd ta pewność? Bo w tym czasie każdy szanujący się dziennikarz po prostu musiał mieć Nagrę – wynalazek Stefana Kudelskiego. Czym skorupka za...

Bitwa pod Mokrą była jedną z najbardziej bohaterskich bitew polskiego żołnierza z przeważającymi siłami Niemców z 4 Dywizji Pancernej. Do pierwszych starć doszło już 1 września na polach wsi Mokra położonej 23 kilometry na północny zachód od Częstochowy (nieopodal miasteczka Kłobuck). Silna polska obrona była dla Niemców ogromnym zaskoczeniem. Agresor był przekonany o stosunkowo słabych polskich siłach w tym rejonie, tymczasem w ostatnim momencie przed wybuchem wojny przedpole Częstochowy zostało obsadzone przez Wołyńską Brygadę Kawalerii, która otrzymała zadanie osłaniania...

O tajemniczych okolicznościach śmierci Młota na Kozaków napisano już wiele książek i artykułów, choć do dzisiaj życie i czyny księcia Jeremiego Michała Korybuta Wiśniowieckiego, zwanego też Jaremą, nikną w mrokach dziejów. Krótko mówiąc, nie pamiętamy o dokonaniach zwycięskiego wodza, dzięki któremu los Rzeczypospolitej mógł zostać odwrócony po bitwie pod Beresteczkiem. Artykuł ten zacząć chciałem jednak nie od tajemniczej śmierci księcia, lecz od zupełnie innego wątku – od (jak się niestety okazało) przepowiedni prawdziwego wojennika, jakim był książę. Oto jego...

Armia Polska szykująca się do walki na śmierć i życie z bolszewikami na przedpolach Warszawy, po wielu miesiącach odwrotu była w tragicznej sytuacji. Polska nie miała rozwiniętego przemysłu zbrojeniowego i na dodatek nie miała skąd pozyskać (kupić) uzbrojenia, a przede wszystkim amunicji, której zaczęło brakować. Otoczeni przez wrogów Zgodnie z raportem Kazimierza Sosnkowskiego, który ten przedstawił na zebraniu Rady Obrony Państwa miesiąc wcześniej, amunicji Wojsku Polskiemu miało zabraknąć już… 14 sierpnia. Czyli na dzień przed (jak się okazało) Bitwą Warszawską. Armia...

Kozacki atak na Klasztor Sióstr Norbertanek z 16 sierpnia 1863 r. był zemstą za straty, jakie wojska carskie poniosły w walkach z Polakami. Dzień wcześniej obyła się bowiem krwawa bitwa pod Imbramowicami i zwycięska obrona dworu w sąsiednim Glanowie, gdzie polski oddział braci Habichów, po zwycięskiej potyczce pod Pieskową Skałą, musiał przyjąć bitwę przez atakujących Rosjan.Bracia Habichowie widząc doskonale, że przyjęcie bitwy w Glanowie (15 sierpnia 1863 r.) nie ma szans powodzenia oraz chcąc uniknąć strat w ludności cywilnej,...