fbpx
wtorek, 19 marca, 2024
Strona głównaFelietonCeny i matematyka

Ceny i matematyka

Teolog Juan de Lugo, rozważając cenę równowagi, doszedł do wniosku, że zależy ona od tak wielu czynników i okoliczności, iż tylko… Bóg może ją znać.

Mamy bardzo duże zespoły analityczne, najnowocześniejsze informatyczne oprzyrządowanie i najlepsze modele światowe do przewidywania tego, co się dzieje – powiedział swego czasu na konferencji prasowej prezes NBP Adam Glapiński, podczas której uzasadnił podwyżkę stóp procentowych do 1,25 proc.

Widzę, że prezes Glapiński myśli tutaj w kategoriach przypominających statyczną ekonomię Oskara Langego, w której znane są wszystkie informacje do obliczenia kosztów. W rzeczywistym świecie koszty mają jednak charakter subiektywny i ulegają nieustannym zmianom. Socjalizmu nie uratuje nawet najlepsze informatyczne oprzyrządowanie.

Lange uczestniczył w słynnej debacie o racjonalności gospodarki socjalistycznej z ekonomistami ze szkoły austriackiej ekonomii. Twierdził, że centralny planista jest w stanie rozwiązać wszystkie problemy ekonomiczne na drodze obliczeniowej i wolny rynek jako regulator gospodarki jest niepotrzebny. Ostatecznie okazało się, że się mylił. Kalkulacja ekonomiczna w socjalizmie jest niemożliwa, ponieważ nie ma w niej własności prywatnej.

Jeden z uczestników tej debaty, Friedrich August von Hayek, otrzymał nagrodę Nobla w 1974 r. Od tego czasu wiele się zmieniło. Teraz algorytmy w „prestiżowych” czasopismach ekonomicznych nastawione są na badania empiryczne w świecie ekonomii. Nagroda Nobla z ekonomii w 2021 r. powędrowała więc do Davida Carda, Joshuy D. Angrista i Gudio W. Imbensa za opracowanie metodologii pozwalającej skuteczniej interpretować wyniki naturalnych eksperymentów.

Okazuje się, że sami nobliści po kilku latach korygują swoje odkrycia. Badanie na grupach losowych nie dają gwarancji, że wnioski z ich badań będą takie same w innych okolicznościach. Angus Deaton, który nagrodę Nobla z ekonomii otrzymał sześć lat temu, twierdzi teraz, że eksperymenty napotykają na problem przeniesienia (z ang. transportation problem).

Ekonomista wolnorynkowy, który posługuje się rozumowaniem w kategoriach przyczynowo-skutkowych, nie potrzebuje „ekonometrycznego potwierdzenia” swoich twierdzeń. Zwolennicy ekonomii matematycznej uważają, że jest pewna zaleta w wykorzystaniu w ekonomii równań algebraicznych do opisu ogólnego stanu rzeczy. Jest jednak pewna granica, której nie można przekroczyć. Vilfredo Pareto, twórca ekonomii matematycznej, trafnie zauważył, że celem tworzenia równań nie może być poszukiwanie odpowiedzi na pytanie, jakie będą ceny, ponieważ nie mamy wszystkich danych.

Takiej wiedzy jako ludzie nie posiadamy. Zwrócił na to już uwagę średniowieczny teolog Juan de Lugo, którego prace wywarły ogromny wpływ na rozwój średniowiecznej szkoły ekonomicznej w Salamance. Rozważając cenę równowagi, doszedł do wniosku, że zależy ona od tak wielu czynników i okoliczności, iż tylko… Bóg może ją znać (łac. pretium iustum mathematicum licem soli Deo notum).

Wartość rzeczy w tym świecie jest nie tylko zmienna, ale także subiektywna. Ma to swoje odbicie w ekonomii. Pamiętał o tym Jezus, który obserwował ludzi, jak wrzucali do świątynnej skarbony pieniądze. Uboga wdowa wrzuciła tylko jeden grosz (por. Mk 12, 38–44). Miedź może być droższa od złota. Dla świata liczy się ilość i działanie na pokaz. Dla Boga istotna jest intencja i ofiarność.

Jacek Gniadek SVD

Jacek Gniadek SVD
Jacek Gniadek SVD
Werbista, misjonarz, teolog, ekonomista i obserwator życia gospodarczego w jednym. Pracował w Zairze (DR Konga), Botswanie, Liberii i Zambii. Od 2016 r. mieszka w Warszawie. Był dyrektorem Werbistowskiego Centrum Fu Shenfu oraz prezesem Stowarzyszenia „Sincum” im. M. Boyma SJ, które pomaga Kościołowi w Chinach. Współpracuje z Fundacją ASBIRO, która wspomaga prywatną edukację w Afryce. Wkrótce wybiera się do Chile. Jeden z największych zwolenników wolnej przedsiębiorczości wśród duchownych katolickich w Polsce.

INNE Z TEJ KATEGORII

Klimatyzm über alles

Tak jak za Polski Ludowej nie było odwrotu od budowy najwyższej formy cywilizacji człowieka, czyli komunistycznej utopii, tak teraz w Unii Europejskiej nie ma odwrotu od ideologii klimatyzmu. Tak samo wtedy, jak i teraz ludzie, którzy się temu sprzeciwiali lub z tego kpili uznawani byli za niespełna rozumu. Wtedy komunizm budowali towarzysze z państwowych przedsiębiorstw, a teraz ze zmianami klimatu walczą menedżerowie i prezesi firm prywatnych.
5 MIN CZYTANIA

Panika klimatystycznych naganiaczy

Obserwuję wzmożoną panikę po stronie klimatystycznych naganiaczy, wciskających nam bajki o wspaniałej, przynoszącej korzyści polityce klimatycznej UE. Przyczyny tej paniki i coraz bardziej agresywnych wpisów w mediach społecznościowych są trojakie.
5 MIN CZYTANIA

Czy jeszcze jesteśmy posiadaczami pieniądza?

Ludzkość od początku istnienia pieniądza traktowała władztwo nad środkiem płatniczym w kategoriach własnościowych. Z perspektywy kształtu systemów podatkowych obecnych czasów, szczególnie tego polskiego, zastanawiam się, czy nie dotknęła nas kolejna cicha rewolucja.
5 MIN CZYTANIA

INNE TEGO AUTORA

Każda władza ma swoje preferencje

Pieniądze budżetowe zawsze są ogromną pokusą dla organizacji pozarządowych. Nikt nie otrzymuje ich za darmo. Nie jest sztuką nie brać, kiedy nie dają. Sztuką jest być wolnym i nie brać, kiedy pieniądze rządowe leżą na stole.
3 MIN CZYTANIA

Milei i libertariańskie credo

Na Światowym Forum Ekonomicznym Javier Milei, libertariański prezydent Argentyny, powiedział, że największym niebezpieczeństwem dla świata jest socjalizm. Prawie nikt nie zwrócił uwagi, że Milei wspomniał także o libertariańskim credo, które głosi, że wszyscy są równi i mają takie same prawa przyznane przez Stwórcę, do których należy prawo do życia, wolności i własności.
2 MIN CZYTANIA

Spis podatkowy i Boże Narodzenie

Świat wyglądałby zupełnie inaczej, gdyby na lekcjach historii dzieci i młodzież uczyły się, jak podatki ukształtowały naszą przeszłość i jak zmienią naszą przyszłość. Tego nie da się jednak zrobić w państwowych szkołach.
3 MIN CZYTANIA