W analizowanej przez Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej sprawie chodziło o ustalenie, czy fundacja rodzinna będzie zwolniona z podatku dochodowego od osób prawnych w zakresie przychodów i dochodów z dzierżawy nieruchomości przez spółkę cywilną, przypadających na fundację rodzinną jako wspólnika spółki cywilnej.
Zakres działania i opodatkowania fundacji
Przepisy ustawy o CIT wskazują, że fundacja rodzinna jest zwolniona z podatku dochodowego od osób prawnych. Jednak zwolnienie to nie będzie miało zastosowania do działalności gospodarczej fundacji rodzinnej wykraczającej poza zakres określony w ustawie o fundacji rodzinnej.
Fundacja rodzinna może wykonywać działalność gospodarczą tylko w zakresie:
– najmu, dzierżawy lub udostępniania mienia do korzystania na innej podstawie;
– przystępowania do spółek handlowych, funduszy inwestycyjnych, spółdzielni oraz podmiotów o podobnym charakterze, mających swoją siedzibę w kraju albo za granicą, a także uczestnictwa w tych spółkach, funduszach, spółdzielniach oraz podmiotach.
W zakresie, w jakim fundacja rodzinna prowadzi działalność gospodarczą wykraczającą poza zakres określony w ustawie o fundacji rodzinnej stawka podatku wynosi 25 proc. podstawy opodatkowania.
A zatem fundacja rodzinna podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób prawnych, ale co do zasady korzysta ona ze zwolnienia podmiotowego. Jednak – na co zwrócił uwagę Dyrektor KIS – zwolnienie to nie ma charakteru bezwzględnego, w związku z czym nie ma zastosowania m.in. do działalności gospodarczej wykraczającej poza zakres określony w ustawie o fundacji rodzinnej.
Wśród wymienionych w tych regulacjach zakresów działalności gospodarczej jest m.in. działalność polegająca na przystępowaniu do spółek handlowych, funduszy inwestycyjnych, spółdzielni oraz podmiotów o podobnym charakterze, mających swoją siedzibę w kraju albo za granicą, a także uczestnictwa w tych spółkach, funduszach, spółdzielniach oraz podmiotach.
Kluczowe jest zatem wyjaśnienie, czy spółka cywilna mieści się w tym katalogu.
Spółka spółce nierówna
Spółka cywilna jest uregulowana w przepisach Kodeksu cywilnego. Przez umowę spółki wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego przez działanie w sposób oznaczony, w szczególności przez wniesienie wkładów. Z kolei spółka handlowa to przepisy Kodeksu spółek handlowych. Z definicji w nim zawartych wynika, że spółka cywilna nie jest spółką handlową. Także regulacje dotyczące funduszy inwestycyjnych i spółdzielni są określone w odrębnych ustawach. Również w świetle ustawy o fundacji rodzinnej nie można uznać, że spółka cywilna jest podmiotem o podobnym charakterze (mającym siedzibę w kraju albo za granicą) do spółek handlowych, funduszy inwestycyjnych lub spółdzielni.
Dyrektor KIS zauważył ponadto, że spółka cywilna nie jest też odrębnym od wspólników podmiotem prawa cywilnego. Jest to tylko umowa między wspólnikami, która w bardzo uproszczony sposób reguluje relacje między nimi, opierające się na wspólnym prowadzeniu przez nich działalności gospodarczej. Natomiast spółki handlowe to forma prawna, w której przedsiębiorcy mogą prowadzić działalność gospodarczą.
Spółka cywilna w odróżnieniu od spółek handlowych ani nie ma osobowości prawnej, ani nie jest też jednostką organizacyjną posiadającą podmiotowość prawną.
Spółkę cywilną należy traktować wyłącznie jako stosunek prawny – stosunek zobowiązaniowy łączący wspólników (umowę). Spółka cywilna nie jest odrębnym (od wspólników) podmiotem prawa cywilnego. Spółki cywilnej nie wpisuje się do rejestru przedsiębiorstw w KRS, wpisowi takiemu podlegają natomiast spółki handlowe. Ponadto spółka cywilna w przeciwieństwie do spółki handlowej nie posiada własnego majątku, a także nie zaciąga własnych zobowiązań.
WAŻNE: Spółkę cywilną i spółki handlowe dzieli wiele istotnych różnic w zakresie podstawy prawnej, sposobu zakładania, rejestrowania, funkcjonowania – zatem brak jest podstaw, aby spółkę cywilną uznać za podmiot podobny do spółki handlowej.
Trzeba też pamiętać, że ustawodawca w ustawie o fundacji rodzinnej użył szczegółowego określenia „spółka handlowa”, dokonując tym samym zawężenia kręgu podmiotów objętych tymi przepisami. Ponadto spółki handlowe, do których może przystąpić fundacja rodzinna, są podatnikami podatku dochodowego od osób prawnych i podlegają opodatkowaniu CIT. Również spółka jawna, do której może przystąpić fundacja rodzinna staje się podatnikiem CIT. Zatem wszystkie ze spółek, do których może przystąpić fundacja rodzinna – spółka jawna, spółka komandytowa, spółka komandytowo-akcyjna, spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, prosta spółka akcyjna i spółka akcyjna – są podatnikami CIT. Natomiast spółka cywilna nie jest podatnikiem podatku dochodowego od osób prawnych nawet w przypadku, gdy przystąpi do niej fundacja rodzinna, bowiem brak jest przepisów, które wskazywałyby na opodatkowanie spółek cywilnych podatkiem dochodowym od osób prawnych po przystąpieniu do niej fundacji rodzinnej, jak ma to miejsce w przypadku spółek jawnych.
WAŻNE: Spółka cywilna nie jest podmiotem o podobnym charakterze do spółek handlowych. Również spółka cywilna w żadnym zakresie nie jest podobna do funduszy inwestycyjnych czy też spółdzielni.
Tym samym, przystąpienie przez fundację rodzinną do spółki cywilnej wykracza poza zakres określony ustawie o fundacji rodzinnej. Bez znaczenia pozostaje rodzaj działalności wykonywanej przez spółkę cywilną. To zaś oznacza, że dochód uzyskany przez fundację rodzinną z tytułu dzierżawy nieruchomości przez spółkę cywilną, przypadający na fundację rodzinną jako wspólnika spółki cywilnej nie będzie korzystał ze zwolnienia z podatku dochodowego od osób prawnych. Dochód ten powinien być objęty sankcyjnym 25-proc. podatkiem dochodowym.