5 października 2023 r. weszła w życie znowelizowana ustawa o kształtowaniu ustroju rolnego zawierająca przede wszystkim ograniczenia w obrocie nieruchomościami rolnymi oraz – niestety – niekorzystne rozwiązania dla przedsiębiorców, w tym przedsiębiorców rodzinnych.
Majowe ustalenia już nieaktualne?
W znowelizowanej ustawie o ustroju rolnym zapisano, że nabywcą nieruchomości rolnej może być wyłącznie rolnik indywidualny lub inny podmiot wskazany w ustawie. Jeśli tak nie jest, to zgodę na nabycie nieruchomości musi każdorazowo wydać Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa (KOWR) – zauważają eksperci E&Y w swoim najnowszym opracowaniu na ten temat.
Jeszcze na początku roku wydawało się, że rząd Mateusza Morawieckiego wypracował wreszcie przepisy, które będą sprzyjać polskim przedsiębiorcom rodzinnym. Radość w środowisku firm duża. Udało się bowiem stworzyć dobre warunki do powoływania i działania tzw. fundacji rodzinnych. Miały one, w założeniu, pomóc przedsiębiorcom w efektywnym pomnażaniu majątku, a także w skuteczniejszej sukcesji ich firm.
Majowe zmiany ustawowe otworzyły także możliwość nabywania nieruchomości rolnych przez fundacje rodzinne od ich fundatora jak również od innych beneficjentów fundacji, będących osobami bliskimi fundatorowi lub samej fundacji.
Teraz nowe przepisy ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego znoszą ten przywilej, którego życie potrwało zaledwie kilka miesięcy. Nabycie przez beneficjenta fundacji rodzinnej (który nie jest rolnikiem indywidualnym) nieruchomości rolnej będzie możliwe dopiero po upływie pięciu lat od nabycia nieruchomości przez fundację. Na dodatek wymaga zgody KOWR, a nabywca ma obowiązek prowadzenia nabytej nieruchomości gospodarstwa rolnego przez co najmniej pięć lat od momentu nabycia.
Bardziej więc już chyba nie można było utrudnić życia przedsiębiorcom. Ustawodawca uzasadnił to w ten sposób, że wprowadzone niedawno uprzywilejowanie fundacji rodzinnych w stosunku do innych osób prawnych w zakresie obrotu nieruchomościami rolnymi „jest nieuzasadnione”.
Zdaniem ekspertów E&Y fundacja rodzinna miała ułatwić procesy sukcesji w rodzinie, pomiędzy osobami bliskimi. Dlatego naturalne wydawało się darowanie nieruchomości rolnej przez fundatora na rzecz fundacji, a następnie zapisanie w statucie, że taka nieruchomość trafi do beneficjenta fundacji (np. dziecka fundatora). Tak jednak nie będzie.
Zwiększenie uprawnień KOWR
E&Y zwraca także uwagę na to, że nowe przepisy uprawniają KOWR do pierwokupu akcji i udziałów w spółkach związanych z nieruchomościami rolnymi. Obecnie prawo to przysługuje również w stosunku do sprzedaży udziałów lub akcji w spółce dominującej, która posiada udziały lub akcje w spółce posiadającej nieruchomości rolne. Niewątpliwie wydłuży to transakcje, ponieważ wymaga zawarcia tzw. umowy warunkowej, zawiadomienia KOWR o zawartej umowie oraz upływu dwumiesięcznego terminu na wykonanie przez KOWR prawa pierwokupu. Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa otrzymał także prawo do przeglądania ksiąg i dokumentów sprzedawanej spółki.
Wzmacnianie roli i pozycji państwowych agend i instytucji wobec przedsiębiorców prywatnych, którzy powinni być ostoją gospodarki wolnorynkowej (a nie centralnie i bezmyślnie sterowanej) to droga donikąd. Już w tzw. pandemii widać było, jak niektórzy politycy i ich środowiska potrafią potraktować przedsiębiorców. Oby nowemu rządowi, jakikolwiek on będzie, polscy przedsiębiorcy prywatni bardziej leżeli na sercu. Ich dorobek jest bowiem dorobkiem także całej gospodarki. A więc – nas wszystkich.
