fbpx
czwartek, 31 października, 2024
Strona głównaHistoriaPrzepłakana pasterka polskich uchodźców wojennych na Węgrzech

Przepłakana pasterka polskich uchodźców wojennych na Węgrzech

W 1939 r. tysiące polskich uchodźców obchodziło na Węgrzech swoje pierwsze tułacze święta Bożego Narodzenia. „Pamiętam doskonale pasterkę w Kościele Skalnym w Budapeszcie, gdzie podczas śpiewania »Podnieś rękę Boże Dziecię, błogosław Ojczyznę miłą« Polacy zaczęli płakać, a razem z nimi zapłakali i Węgrzy” – wspomina ks. Bronisław Sroka, wówczas kilkuletni uczestnik pamiętnej Eucharystii.

We wrześniu 1939 r. tysiące uchodźców cywilnych i wojskowych przekroczyły przełęcze karpackie i znalazły się na obszarze Rusi Zakarpackiej należącej od kilku miesięcy do Korony Węgierskiej. Na Węgrzech schronienie znalazła słynna dywizja pancerna generała Maczka i inne liczne polskie oddziały. Obok wojskowych schronienia u bratanków szukała fala polskich uchodźców cywilnych. Wśród nich była rodzina polskiego konsula w Bratysławie Juliana Sroki, która w sierpniu 1939 r. przyjechała na wakacje do Polski i tutaj zastała ją wojna. Polski dyplomata otrzymał wtedy od przełożonych dyspozycję, by szukał schronienia na Węgrzech. Tak też zrobił. Razem z dwójką synków i żoną trafił wtedy do Budapesztu.

Węgierska pomoc

„Miałem zaledwie kilka lat, ale pamiętam, że witani byliśmy przez Węgrów serdecznie. Dostaliśmy też bardzo przyzwoite mieszkanie 2-pokojowe, duże, w kamienicy, przy dworcu kolejowym w Budapeszcie. Właściciele mieszkania przenieśli się na prowincję po to, żebyśmy my mogli zamieszkać w bardzo dobrych warunkach. Tych polskich rodzin w Budapeszcie było dużo, ale jedna z nami zaprzyjaźniona miała kłopoty ze znalezieniem lokum, to myśmy im odstąpili jeden. Nie było wcale ciasno. Był duży wspólny hol. Państwo Baranowscy mieli jeden pokój. Srokowie mieli drugi pokój” – wspomina ksiądz Bronisław Sroka.

Msza w Kościele Skalnym/fortepan.hu

Już w październiku 1939 r. powstał Komitet Obywatelski do Spraw Opieki nad Uchodźcami Polskimi, który był pewnego rodzaju samorządem polskim. W Budapeszcie i w innych miastach powstała polska szkoła, prasa, organizacje młodzieżowe i kulturalne. Szczególnie wiele polscy uchodźcy zawdzięczali ministrowi spraw wewnętrznych dr. Józsefowi Antallowi. Wśród polskich uchodźców kwitło też życie religijne. Oprócz istniejącej już w Budapeszcie polskiej parafii Polacy mogli odprawiać Msze święte w języku polskim m.in. w Kościele Skalnym przy Górze św. Gellerta, którym opiekowali się węgierscy paulini. 24 grudnia właśnie w tym kościele została odprawiona pamiętna polska pasterka nazwana później przepłakaną pasterką. Co znamienne, obok licznie zgromadzonych Polaków uczestniczyli w niej też Węgrzy.

Przepłakana Wigilia

Kościół Skalny/fortepan.hu

„(…) I wtedy właśnie [była] ta nasza pierwsza wigilia i pierwsza pasterka na emigracji w 1939 roku. (…) Węgrzy byli tacy dobrzy, tacy życzliwi, że nam odstąpili – nie cały kościół, ale mieliśmy godziny wyznaczone, kiedy to jest nasza msza (…). Mieliśmy do dyspozycji właśnie tzw. Kościół Skalny po stronie Budy. Bardzo ciekawa świątynia, bo to była grota w skale. No i w tej grocie odprawiali Polacy każdej niedzieli Mszę świętą. Pamiętam taki epizod, taką scenę w czasie tej pasterki: śpiewaliśmy nasze polskie kolędy (…) i na zakończenie ktoś zaintonował tą naszą kolędę Bóg się rodzi, moc truchleje. Cały kościół podchwycił. Węgrzy – tak z ciekawości – przyszli na tą naszą pasterkę. No i teraz śpiewaliśmy kilka zwrotek tej pieśni (…). I to była chyba trzecia czy czwarta zwrotka: Podnieś rękę Boże dziecię… Błogosław wioski z miastami itd. Znana jest ta kolęda. Kiedy doszło do Podnieś rękę Boże dziecię, błogosław ojczyznę miłą, to się rozległ w całym tym kościele szloch, płacz. Płakali nie tylko Polacy, także i Węgrzy. Mieli, mieli czego płakać. (…) Potem po latach… już byłem księdzem po święceniach i pozwolono mi spędzić Wigilię  z moimi rodzicami w Gdańsku. (…) No i tak rozmawialiśmy o tych naszych Wigiliach, brat wspomniał tą właśnie Wigilię i ojciec ją sobie przypomniał także (to był staruszek, miał 87 lat). I przypomniał sobie także to właśnie, jak zaśpiewali tą kolędę, tą pieśń Podnieś rękę Boże dziecię, że coś ludzi chwyciło za gardło, że nie mogli dokończyć tej pieśni. Wzruszenie po prostu, głębokie wzruszenie. Taka była właśnie ta przepłakana pasterka” – wspomina ks. Bronisław Sroka SJ.

Rodzina Sroków mieszkała w Budapeszcie do 1945 r. Podczas jednej z kolejnych Wigilii w Budapeszcie Srokowie zaprosili na uroczystą kolację węgierską rodzinę. „Pamiętam, że oni nie znali tradycji łamania się opłatkiem i była to dla nich nowość. Rodzice przywiązywali do wigilii bardzo dużą wagę, toteż tłumaczyliśmy im ten nasz zwyczaj” – wspominał ks. Sroka.

Do Polski rodzina Sroków wróciła w 1945 r., choć konsulowi Julianowi Sroce i jego bliskim polscy Żydzi – wdzięczni za uratowanie życie (wystawianie fałszywych dokumentów) – oferowali sfinansowanie emigracji do RPA.

Polak, Węgier…

O stosunku Węgrów do Polaków podczas II wojny światowej dobitnie świadczył fakt odmowy Węgier na przemarsz niemieckich wojsk, które miały zaatakować Polskę w 1939 r. Węgrzy nie stwarzali także specjalnych problemów polskim żołnierzom i oficerom, którzy w 1940 r. chcieli przedostać się do Francji, by podjąć dalszą walkę z Niemcami. Tak przecież było m.in. z osławioną dywizją gen. Maczka.

 

„W historii świata przyjaźń polsko-węgierska jest z pewnością pewnym fenomenem” – konkluduje ksiądz Bronisław Sroka.

(zdjęcia dzięki uprzejmości fortepan.hu/)

 

Jarosław Mańka
Jarosław Mańka
Dziennikarz, reżyser, scenarzysta i producent, autor kilkunastu filmów dokumentalnych i reportaży (kilka z nich nagrodzonych). Absolwent historii na Uniwersytecie Jagiellońskim. Pasjonat podróży i tajemnic historii. Propagator patriotyzmu gospodarczego. Współpracownik magazynu „Nasza Historia”.

INNE Z TEJ KATEGORII

80. rocznica wybuchu Powstania Warszawskiego. 63 dni bohaterskiej walki w liczbach

1 sierpnia 1944 r. o godz. 17.00 wybuchło Powstanie Warszawskie – największe zbrojne powstanie przeciwko niemieckiemu okupantowi w Europie. Na słabo uzbrojonych powstańców Niemcy wysłali ponad 50 tys. świetnie wyposażonych żołnierzy Wermachtu, SS i jednostek kolaborujących. Danina krwi naszych przodków pragnących niepodległości i barbarzyństwo Niemców ciągle przyprawiają o dreszcze.
5 MIN CZYTANIA

Pamięć i przestroga: Konfederacja targowicka, czyli krótka historia zdrady

Miesiąc maj większości Polaków kojarzy się z rocznicą uchwalenia Konstytucji w 1791 r., rokrocznie uroczyście obchodzoną w naszym kraju. Jednak maj to także (niestety) miesiąc, w którym część zaprzedanej magnaterii zawiązała konfederację targowicką, która do dziś jest synonimem zaprzedania i hańby. Historię zdrady narodowej doskonale opisał przedwojenny historyk Władysław Smoleński w dziele „Konfederacja targowicka”.
4 MIN CZYTANIA

Męczennik, który sam domagał się, by zostać patronem Polski

16 maja w sanktuarium w Strachocinie uroczyście obchodzony jest odpust św. Andrzeja Boboli w rocznicę jego okrutnej śmierci, jaką odniósł z rąk Kozaków w 1657 r. Męczennik jest prawdopodobni jedynym świętym, który... sam domagał się, by zostać patronem Polski.
4 MIN CZYTANIA

INNE TEGO AUTORA

80. rocznica wybuchu Powstania Warszawskiego. 63 dni bohaterskiej walki w liczbach

1 sierpnia 1944 r. o godz. 17.00 wybuchło Powstanie Warszawskie – największe zbrojne powstanie przeciwko niemieckiemu okupantowi w Europie. Na słabo uzbrojonych powstańców Niemcy wysłali ponad 50 tys. świetnie wyposażonych żołnierzy Wermachtu, SS i jednostek kolaborujących. Danina krwi naszych przodków pragnących niepodległości i barbarzyństwo Niemców ciągle przyprawiają o dreszcze.
5 MIN CZYTANIA

Groźne i majestatyczne „Pejzaże Tatrzańskie” [WYWIAD]

Z ks. Zbigniewem Pytlem, autorem albumu „Pejzaże Tatrzańskie. Zima”, rozmawiamy o jego twórczości oraz promowaniu literatury, kultury i sztuki związanej z regionem Tatr.
4 MIN CZYTANIA

Wiślana Procesja Eucharystyczna w Czerwińsku nad Wisłą

Długi weekend związany ze Świętem Bożego Ciała sprzyja poznawaniu mało znanych zakątków naszego kraju. Z pewnością warto odwiedzić Czerwińsk nad Wisłą, gdzie odbywa się jedyna w Polsce Wiślana Procesja Eucharystyczna. Przy okazji można poznać wiele tajemnic związanych z pięknym czerwińskim klasztorem położonym nad brzegiem Wisły.
5 MIN CZYTANIA