Zresztą w tej sumie mieści się i KPO, i fundusze spójności. To samo w sobie jest manipulacją, bo te ostatnie nie były w żaden formalny sposób „zablokowane”. Problem z ich wypłacaniem był mocno skomplikowany i wiązał się z tak zwaną „samooceną” Polski, gdy idzie o przestrzeganie Karty Praw Podstawowych. To temat na osobną analizę; sprawa jest znacznie bardziej złożona niż w przypadku KPO, ale – podobnie jak w jego przypadku – uzyskanie przez Polskę dostępu do tej części funduszy UE jest zagadkowe i nie bardzo wiadomo, z jakimi konkretnymi poczynaniami się wiąże.
O tym, czym jest KPO (a dokładnie – Fundusz Odbudowy i Zwiększania Odporności, część programu Next Generation EU, czyli NGEU), pisałem i mówiłem wielokrotnie. Okazuje się jednak, że trzeba to powtarzać do znudzenia, żeby przeciwstawić się zalewowi propagandowego bełkotu. Oto więc kilka najważniejszych punktów.
Przede wszystkim „pieniądze z KPO”, czyli blisko 60 mld euro, to nie jest jakiś jednorazowy zastrzyk pieniędzy, które zostaną przelane w nagrodę za „przywrócenie demokracji” na konto polskiego budżetu. (Nawiasem, zastanawiające są wahania wielkości przywoływanej sumy. Obecnie mowa jest dokładnie o sumie 59,8 mld euro, podczas gdy źródłowy dokument z czerwca 2022 r. mówi o 58,1 mld euro, zaś podliczenie wielkości transz, wynikających z aneksu do KPO, w detalach przedstawiającego warunki i wielkość poszczególnych transz finansowania, daje sumę o wiele niższą: ok. 32,5 mld euro.)
W polskim przypadku fundusze wynikające z KPO to 18 transz, z których połowa to transze bezzwrotne, a połowa – pożyczki. Jeśli chodzi o przyznane nam pieniądze, nie rozkłada się to równo. Większość przyznanych funduszy to pożyczki – ponad 34,5 mld euro, a tylko trochę ponad 25 mld euro to dotacje.
Pożyczki są faktycznie korzystnie oprocentowane, ale wbrew nazwie w gruncie rzeczy cały program – również część grantowa – oparty jest na pożyczce, którą spłacamy jako cała UE. Ta pożyczka jest oprocentowana korzystniej, niż byłby dług komercyjny, niemniej jest to wspólne zobowiązanie wobec banków. W konkluzjach szczytu Rady Europejskiej z 1 lutego zapisano, że w razie problemów ze spłatą kredytu może zostać utworzony na tę rzecz w trybie awaryjnym specjalny, kolejny już, zasób własny.
Fundusz Odbudowy i Wzmacniania Odporności został stworzony oficjalnie z powodu problemów gospodarczych związanych z pandemią. Tyle że – jak to często bywa w UE – oficjalna motywacja oraz nazwa nie mają wiele wspólnego z jego faktyczną naturą i rolą. Wbrew bowiem temu, co można by na ich podstawie sądzić, pieniądze nie pójdą na te dziedziny gospodarki, które szczególnie ucierpiały podczas lockdownów (na przykład branże gastronomiczna czy turystyczna), ale są bardzo ściśle znaczone i największa ich część – 42,7 proc. całości – musi zostać przeznaczona na unijną obsesję, czyli „zazielenianie” gospodarki, kolejne 23,3 proc. zaś – na cyfryzację. W sumie zatem aż 66 proc. funduszy idzie na specyficzne dziedziny, które nie mają wiele wspólnego ze szkodami, jakie poniosła gospodarka podczas pandemii covid.
Każda transza ma wielkość do maksymalnie około 5–6 mld euro i zawiera odrębne zobowiązania, których spełnienia jest warunkiem wypłacenia pieniędzy. Te zobowiązania są podzielone na „kamienie milowe” oraz „wartości docelowe”. Teoretycznie bez ich wypełnienia wypłata pieniędzy z danej transzy nie powinna być możliwa. Wśród warunków pojawiają się te, uderzające dotkliwie w obywateli, jak podatek od rejestracji, a następnie od posiadania samochodu spalinowego
Dlatego zadziwiająca jest deklaracja o odblokowaniu transzy numer jeden (2,8 mld euro), gdzie zawarte są warunki dotyczące wymiaru sprawiedliwości, jako że w tej sprawie na poziomie ustawowym nic się zgoła nie zmieniło. Nie została przecież przyjęta przez parlament i podpisana przez pana prezydenta żadna ustawa, która zmieniałaby w ciągu ostatnich dwóch miesięcy stan rzeczy w sprawie wymiaru sprawiedliwości.
Decyzja o wypłaceniu pieniędzy z pierwszej transzy jest tym bardziej zadziwiająca, że teoretycznie przynajmniej wypłata pieniędzy nie powinna być zależna od jakiegoś widzimisię kogokolwiek z Komisji Europejskiej. Gdy około dwóch lat temu bardzo zresztą niewielka grupa dziennikarzy drążyła kwestię kryteriów wypełnienia kamieni milowych i wartości docelowych, od odpowiedzialnego za te sprawy ministra Waldemara Budy mogliśmy usłyszeć, że oceniać to będzie specjalny komitet monitorujący przy Komisji Europejskiej. Żadnych bliższych szczegółów nam nie przedstawiano. Można zatem zadać sobie pytanie, jakie kryteria ów komitet przyjął, czy można zapoznać się z protokołami jego obrad, na jakiej podstawie oceniono, że Polska nagle zaczęła spełniać kryteria z pierwszej transzy.
Czy w takim razie dostęp do funduszy z KPO jest w ogóle dobrą wiadomością? Mam mocno ambiwalentne odczucia. Znając konstrukcję całości funduszu, przystępowanie do tego projektu na samym początku było w mojej opinii błędem. Nie tylko bowiem wymusiło na Polsce wzięcie na siebie zobowiązania finansowego w imieniu całości UE, ale także forsuje szkodliwą, ideologiczną zieloną agendę poprzez odpowiednie ukierunkowanie środków. Z drugiej strony, skoro i tak już ten dług, chcąc nie chcąc, spłacamy, lepiej mieć dostęp do tych pieniędzy, niż go nie mieć. Największym problemem natomiast pozostają niektóre wynikające z aneksu do KPO warunki. Dodatkowe opodatkowanie samochodów spalinowych jest rozwiązaniem skandalicznym, a Ministerstwo Klimatu już roi sobie, że przy okazji dowali specjalną opłatę właścicielom SUV-ów, które na ideologicznym froncie są dzisiaj dla lewicy jednym z głównych chłopców do bicia. To jednak niejedyny wątpliwy warunek. Są bowiem również takie, które niepokojąco głęboko wchodzą w kwestie, które powinny bezwzględnie pozostać w gestii państwa członkowskiego – na przykład zmiany w regulaminie Sejmu.
Jedno jest arcyważne: na KPO należy patrzeć realnie i rozumieć jego konstrukcję. Nie wolno ulegać prymitywnej propagandzie.
Łukasz Warzecha
Każdy felietonista FPG24.PL prezentuje własne poglądy i opinie
