fbpx
środa, 30 października, 2024
Strona głównaFelietonBabcia ma lepiej niż wnuczek

Babcia ma lepiej niż wnuczek

Statolatria to straszna przypadłość. Czasami jednak może mieć zabawne oblicza. „Wierzę w ciebie, wnusiu” brzmi uroczo. Może to powiedzieć babcia do wnuczka w przeddzień jego matury. W kontekście tego, co wnuczek tak naprawdę umie, jej wiara może być groteskowo wręcz przesadna. Podobnie jest z wiarą Polaków w państwowe emerytury. Te, na które załapały się obecne babcie. I na które nie załapią się obecni wnuczkowie.

Czytam właśnie naprawdę ciekawy raport „Długie jutro” napisany przez ekspertów z Nationale Nederlanden. Cieszę się przy tym, że kapitalizm to taki system, w którym towarzystwa ubezpieczeniowe za darmo udostępniają mi dane i w ten sposób chcą budować swoją markę. Badania przeprowadzono na mieszkańcach 11 krajów, w tym Polski. Oczywiście muszę wziąć poprawkę na sposób, w jaki zebrano informacje. CAWI jest techniką, która pozwala dowiedzieć się czegoś tylko od posiadaczy Internetu, bo to przez Internet jest przeprowadzane badanie. Może to mieć pewien wpływ na ostateczny rezultat. Mimo wszystko do wyników warto się odnieść. Bo coś nam o nas mówią.

Ze stwierdzeniem „Wierzę, że państwo zapewni mi emeryturę” zgadza się ponad 73 proc. ankietowanych, choć trzeba przyznać, że zdecydowana większość z nich swoje „tak” zmiękcza słowem „raczej”. Odautorski komentarz ze strony Nationale Nederlanden jest oczywiście po linii takiej, że wiara w państwo jako dostawcę zabezpieczenia na starość może być złudna, że trzeba inwestować i brać za siebie odpowiedzialność. Trudno się z nim nie zgodzić, nawet mając na uwadze oczywisty interes zleceniodawcy omawianych rezultatów.

Trudno też nie posunąć się dalej niż raczej wyważeni emerytalni eksperci. Ja nie jestem jednym z nich, mogę więc śmiało napisać, że przesadna wiara w państwo zawsze, ale to zawsze prowadzi do problemów, emerytalnych też. Jasne jest, że chcielibyśmy transferować ryzyko gdzieś dalej, na kogoś, rozpraszać je na miliony głów naszych współobywateli. Ale oni przecież chcą tego samego. I do pewnego momentu ubezpieczenia społeczne oczywiście działają, ale już dawno jesteśmy za optimum, nieubłaganie wyznaczanym przez demograficzne realia. Emerytury dla ludzi w moim wieku będą, ale bardzo małe. Państwo wywiąże się ze swojego obowiązku w sensie formalnym, ale materialnie to się nie zepnie, bo nie będzie miało jak.

I to wcale nie działa w ten sposób, że Polacy są winni i powinni teraz (i za kilka dekad) cierpieć głód i niedostatek, bo tak sobie wybrali. Ludzie nie głosują dobrze. Głosują najlepiej, jak potrafią. A to coś zupełnie innego. W kraju, w którym PRL zniszczył kulturę oszczędzania, był jakąś pasywno-agresywną niańką „opiekującą się” dorosłymi ludźmi i doprowadził do tego, że szczytem finansowej wyobraźni była książeczka mieszkaniowa, po prostu musiało się stać to, co się stało. Polacy założyli, że o emerytury zadba ktoś inny, a im po prostu pozostaje liczyć różnicę między swoim brutto a netto po każdej wypłacie. Założyli tak dlatego, że przez półwiecze byli odcięci od rynków finansowych i wiedzy o tym, jak one działają, o praktyce nie mówiąc. Efekt jest taki, jaki jest i trzy dekady trzeciej Rzeczypospolitej niewiele tu dały, bo spora część populacji załapała się jeśli nie na życie w poprzednim ustroju, to na przesiąknięcie jego fantazmatami. Zmiana kultury finansowej to przedsięwzięcie na pokolenia i jesteśmy dopiero w trakcie. Co bardziej ciekawscy już dawno zorientowali się w tym, że z opodatkowania dzisiejszej pracy nie będzie dla nich jutrzejszych emerytur w wysokości zapewniającej godne życie. No ale to jest prawda, o jakiej mówią raczej eksperci, politycy już mniej.

Jeżeli więc coś moglibyśmy zrobić, to już dziś przestać udawać, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych, nobliwa, jeszcze przedwojenna instytucja, zagwarantuje nam godziwe emerytury. W najlepszym razie będą to takie świadczenia, jakie pozwolą na zabezpieczenie od nędzy. Zamiast wyliczanych emerytur już teraz warto uświadomić sobie, że lepszym pomysłem będzie emerytura obywatelska, lepsza dlatego, że tutaj przynajmniej możemy założyć, że z punktu widzenia finansów publicznych będzie to cel wciąż ambitny, ale już mniej wymagający niż pozostawanie w obecnym systemie. Spróbujmy doprowadzić do tego, aby każdy obywatel na starość miał jakieś minimum. Oprócz tego: podnieśmy wiek emerytalny i zrównajmy go, bo to niesprawiedliwe, że kobiety na emeryturę przechodzą wcześniej. Skończmy z branżowymi przywilejami albo przynajmniej je ograniczmy. I zachęcajmy ludzi do oszczędzania na własny rachunek, dając im przy okazji możliwość bogacenia się, a nie tylko życia od pierwszego do pierwszego. Nie traćmy przy tym z horyzontu poglądu mówiącego, że emerytura powinna być prywatną sprawą każdego obywatela.

Pierwszorzędnie się pisze takie felietonowe mądrości w roku wyborczym, ale już po wyborach. Czyli w sytuacji, w której tak kluczowy problem jest gdzieś na dalszym, nawet nie drugim, może na trzecim planie. Najpierw przecież trzeba uporać się ze sprawami nośnymi. Czego nie jestem przeciwnikiem. Ale martwi mnie to, że kolejka cały czas się wydłuża i że reforma systemu emerytalnego jest gdzieś hen, na szarym końcu. Rozmywa się tak jak i spokojna starość tych, którzy będąc w moim wieku lub młodszymi, polegają w tej sprawie tylko na państwie.

Marcin Chmielowski

Każdy felietonista FPG24.PL prezentuje własne poglądy i opinie

Marcin Chmielowski
Marcin Chmielowski
Politolog, doktor filozofii, autor książek, scenarzysta filmów dokumentalnych.

INNE Z TEJ KATEGORII

Czego oczy nie widzą, tego sercu nie żal

Z pewnością zgodzimy się wszyscy, że najbardziej nieakceptowalną i wywołującą oburzenie formą działania każdej władzy, niezależnie od ustroju, jest działanie w tajemnicy przed własnym obywatelem. Nawet jeżeli nosi cechy legalności. A jednak decydentom i tak udaje się ukryć przed społeczeństwem zdecydowaną większość trudnych i nieakceptowanych działań, dzięki wypracowanemu przez wieki mechanizmowi.
5 MIN CZYTANIA

Legia jest dobra na wszystko!

No to mamy chyba „początek początku”. Dotychczas tylko się mówiło o wysłaniu wojsk NATO na Ukrainę, ale teraz Francja uderzyła – jak mówi poeta – „w czynów stal”, to znaczy wysłała do Doniecka 100 żołnierzy Legii Cudzoziemskiej. Muszę się pochwalić, że najwyraźniej prezydent Macron jakimści sposobem słucha moich życzliwych rad, bo nie dalej, jak kilka miesięcy temu, w nagraniu dla portalu „Niezależny Lublin”, dokładnie to mu doradzałem – żeby mianowicie, skoro nie może już wytrzymać, wysłał na Ukrainę kontyngent Legii Cudzoziemskiej.
5 MIN CZYTANIA

Rozzłościć się na śmierć

Nie spędziłem majówki przed komputerem i w Internecie. Ale po powrocie do codzienności tym bardziej widzę, że Internet stał się miejscem, gdzie po prostu nie można odpocząć.
6 MIN CZYTANIA

INNE TEGO AUTORA

Rozzłościć się na śmierć

Nie spędziłem majówki przed komputerem i w Internecie. Ale po powrocie do codzienności tym bardziej widzę, że Internet stał się miejscem, gdzie po prostu nie można odpocząć.
6 MIN CZYTANIA

Pluszowy krzyż polskich liberałów i libertarian

Rozmowa z innym pozwala docenić to, co mamy. Szczególnie wtedy, kiedy ten inny jest tak naprawdę bardzo do nas podobny. Na przykład jest libertarianinem z Białorusi.
5 MIN CZYTANIA

Można rywalizować z populistami w polityce, ale najlepiej po prostu ograniczyć rolę państwa

Możemy już przeczytać tegoroczny Indeks Autorytarnego Populizmu. Jest to dobrze napisany, pełen informacji raport. Umiejętnie identyfikuje problem, jaki mamy. Ale tu potrzeba więcej. Przede wszystkim takiego działania, które naprawdę rozwiązuje problemy, jakie dostrzegają wyborcy populistycznych partii.
4 MIN CZYTANIA