fbpx
wtorek, 12 listopada, 2024
Strona głównaFelietonCichsi bohaterowie naszej niepodległości

Cichsi bohaterowie naszej niepodległości

Jeden z moich ulubionych seriali to „Najdłuższa wojna nowoczesnej Europy”. W tym momencie – jestem pewien – każdy czytelnik młodszy niż jakieś 35 lat próbuje wyszukać w pamięci ten tytuł – bezskutecznie. Netflix tego nie pokazywał.

Zaiste – mówimy bowiem o filmie kręconym na przełomie lat 70. i 80., który dzisiaj można zobaczyć w serwisie TVP VOD – i chyba tylko tam. Film wyreżyserował Jerzy Sztwiertnia, scenariusz napisali Stefan Bratkowski i Andrzej Twerdochlib, a wystąpili niemal wszyscy najbardziej rozpoznawalni i najwybitniejsi aktorzy tamtego czasu, czyli między innymi Krzysztof Kolberger (jako Dezydery Chłapowski), Andrzej Seweryn (jako Hipolit Cegielski), Piotr Machalica (jako ks. Piotr Wawrzyniak), Jerzy Bińczycki (jako ks. Augustyn Szamarzewski), Krzysztof Kowalewski (jako Maksymilian Jackowski) i wielu, wielu innych.

Przedstawiona w 13 odcinkach historia obejmuje czas między zakończeniem wojen napoleońskich a odzyskaniem przez Polskę niepodległości – w Wielkopolsce, w zaborze pruskim. Mówiąc w największym skrócie – to opowieść o ludziach, którzy swoją mrówczą, organiczną pracą ratowali polską tożsamość, ale też – a może przede wszystkim – podstawy ekonomiczne polskiego bytu, bez których polskości nie udałoby się utrzymać albo byłoby to znacznie trudniejsze. Zaczęło się od instrukcji Dezyderego Chłapowskiego, byłego oficera w armii Napoleona, jak w nowoczesny sposób prowadzić gospodarstwo rolne, a skończyło na wielkim sukcesie polskich kas oszczędnościowych, do których ciągnęli także Prusacy z powodu lepszych warunków i zysków, oraz stworzeniu poznańskiego Bazaru, gdzie w grudniu 1918 r. z okna przemówił do tłumu przebywający z krótką wizytą w mieście Ignacy Jan Paderewski. (Tu zaznaczyć trzeba, że Paderewski do zrywu powstańczego nie nawoływał. Rozumiejący bardzo wówczas delikatną sytuację dyplomatyczną Polski artysta nie dał się ponieść emocjom i przez cały czas swojego pobytu w mieście zachowywał się z bardzo daleko posuniętą wstrzemięźliwością. Nie miał też już potem w Poznaniu żadnych innych publicznych wystąpień.) 27 grudnia, najprawdopodobniej całkowicie spontanicznie i wskutek przypadkowego zdarzenia, zaczęły się walki. Wybuchło Powstanie Wielkopolskie. Jakkolwiek nie było planowane, to jednak Polacy w Wielkopolsce byli generalnie do walki przygotowani, a prowadzona przez wiek praca organiczna dała im do niej dobre, solidne podstawy.

Dzisiaj serial może być niestrawny dla młodszych widzów, przyzwyczajonych do nowoczesnych środków filmowych, które schlebiają ograniczonej zdolności do dłuższego skupienia uwagi. A jednak warto do niego wrócić, bo opowieść o Wielkopolsce w czasie zaborów pokazuje przynajmniej dwie ważne rzeczy: jedną bardziej, drugą mniej oczywistą.

Ta bardziej oczywista – aczkolwiek dla wielu dzisiaj już wcale nie tak zrozumiała – to ta, że naród w takim samym stopniu buduje się na fundamencie pamięci czy idei, jak na fundamencie przedsiębiorczości i finansów. Brak takiego fundamentu rozłożył na łopatki I Rzeczpospolitą – w czasie, gdy inne państwa zaczęły już nad nim pracować, z Wielką Brytanią na czele. Ks. Wawrzyniak, Cegielski czy Chłapowski są w nie mniejszym stopniu bohaterami polskiej walki o niepodległość, suwerenność, a najpierw – narodowe trwanie niż Piotr Wysocki czy Romuald Traugutt. A nawet, można by argumentować, bardziej – bo gdy ci ostatni prowadzili beznadziejną walkę (nie zawsze z własnej woli – Traugutt podjął się w końcówce Powstania Styczniowego roli dyktatora powstania niechętnie i ze świadomością nieuchronnej właściwie przegranej), ci pierwsi nikogo na śmierć posyłać nie musieli, a przeciwnie – pomnażali polski majątek.

Przy czym pamiętać też trzeba, że wielu spośród Wielkopolan w narodowych powstaniach brało udział. Dezydery Chłapowski po wybuchu Powstania Listopadowego przedostał się do zaboru rosyjskiego i jako dowódca odnosił spore sukcesy, a także opracował plany, które potencjalnie mogły przynieść polskim oddziałom spore powodzenie, ale nie były akceptowane przez jego zwierzchników. Ostatecznie, gdy zmuszony został do przekroczenia z powrotem granicy rosyjsko-pruskiej, został zatrzymany i skazany na rok więzienia w twierdzy w Szczecinie oraz wysoką grzywnę, dzięki czemu uniknął konfiskaty znakomicie i nowocześnie przez siebie prowadzonego majątku w Turwi. Nawet w pruskim więzieniu nie marnował czasu: napisał tam podręcznik „O rolnictwie”. Dożył wybuchu Powstania Styczniowego (zmarł w 1879 r.), do którego pod wpływem swoich doświadczeń odnosił się bardzo sceptycznie. Można by śmiało powiedzieć, że Chłapowski był patriotą wzorcowym.

Ale i później, w ponurych czasach komuny, rodzimi „prywaciarze”, z pogardą traktowani nie tylko przez partię, ale też przez wielu współobywateli, w tym także z inteligencji – z chlubnymi wyjątkami ludzi w typie Stefana Kisielewskiego – pomogli nam przez to Morze Czerwone przejść. W najbardziej niekorzystnych warunkach przechowali namiastkę wolnego rynku, a też dawali jakiś dostęp do tego, czego gospodarka centralnie planowana nie mogła zapewnić. I byli ostoją zdrowego ekonomicznego rozsądku.

Druga rzecz jest mniej oczywista: ta gałąź, którą dla państwa i narodu jest przedsiębiorczość, jest po cichu eliminowana. Nie przez żaden ukaz czy, sięgając po nazwy współczesnych aktów prawnych, dyrektywę albo unijne rozporządzenie czy krajową ustawę. Tak działało się kiedyś i było to o tyle lepsze, że wszystko było widać czarno na białym. Dzisiaj mamy do czynienia z procesem, który jest znacznie trudniejszy do uchwycenia. Zdecydowana większość go po prostu nie dostrzega. W ramach tego procesu trwa postępujące uzależnianie obywateli od państwa. Przyszłość coraz większej liczby ludzi nie zależy już od ich własnej inwencji, pracowitości i wytrwałości, ale od państwowych posad i socjalu. To również postępujące tępienie drobnego biznesu na rzecz wielkich korporacji. Mnożenie przez polskie państwo, ale też przez Unię Europejską wymogów, które stają się coraz trudniejsze do spełnienia przez małe i średnie firmy, sprawia, że znikają one z gospodarki, a zastępują je molochy. Następuje koncentracja usług i produkcji w stopniu, jakiego do tej pory nie widzieliśmy.

Im bardziej zaś skoncentrowany jest biznes, tym łatwiej zawierać mu zakulisowe umowy lub lobbować skrycie u rządzących. Tymczasem mocą gospodarki opartej na dużej liczbie małych i średnich firm jest właśnie to rozproszenie, które sprzyja i konkurencyjności, i przede wszystkim utrudnia prowadzenie zakulisowych negocjacji czy przepychanie regulacji, które odgórnie dają preferencje określonemu typowi firm lub po prostu konkretnym firmom.

Bardzo często spotykam się dzisiaj z obraźliwą dla przedsiębiorców narracją: „Trzeba skończyć z tymi »Januszeksami«, bo to zerowy potencjał innowacji i jeszcze wyzysk pracowników”. Ciekawe, że takie poglądy przedstawiają na ogół ludzie o lewicowych poglądach, którzy nie tak jeszcze dawno gromiliby na potęgę świat wielkich korporacji. Teraz wydaje się, że nagle stał się on ich przyjacielem. Akceptują bez mrugnięcia takie potworki jak unijny system ESG – system pozafinansowej oceny przedsiębiorstw notowanych na giełdzie, który w najbliższych latach wejdzie w życie, a który nałoży na firmy gigantyczne obciążenia finansowe oraz spowoduje rywalizację w realizacji najbzdurniejszych pomysłów rodem z podręcznika poprawności politycznej. Wielkie korporacje sobie z tym poradzą, bo po prostu dodadzą swoim działom prawnym czy CSR kolejne zadanie do odfajkowania. Nie wytrzymają mniejsi.

Tak odbywa się podcinanie korzeni, na których utrzymywała się kiedyś polskość, nasza tożsamość i które pozwoliły nam się odrodzić po wieku niewoli. Podcinanie odbywa się po cichu i bez rozgłosu, zatem możemy nawet nie zauważyć, gdy proces się zakończy. Lecz z pewnością w którym momencie bardzo boleśnie odczujemy jego skutki.

Łukasz Warzecha

Każdy felietonista FPG24.PL prezentuje własne poglądy i opinie

Łukasz Warzecha
Łukasz Warzecha
Jeden z najpopularniejszych komentatorów sceny politycznej w Polsce. Konserwatysta i liberał gospodarczy. Publicysta „Do Rzeczy", „Forum Polskiej Gospodarki”, Onet.pl, „Rzeczpospolitej", Salon24 i kilku innych tytułów. Jak o sobie pisze na kanale YT: „Niewygodny dla każdej władzy”.

INNE Z TEJ KATEGORII

Czego oczy nie widzą, tego sercu nie żal

Z pewnością zgodzimy się wszyscy, że najbardziej nieakceptowalną i wywołującą oburzenie formą działania każdej władzy, niezależnie od ustroju, jest działanie w tajemnicy przed własnym obywatelem. Nawet jeżeli nosi cechy legalności. A jednak decydentom i tak udaje się ukryć przed społeczeństwem zdecydowaną większość trudnych i nieakceptowanych działań, dzięki wypracowanemu przez wieki mechanizmowi.
5 MIN CZYTANIA

Legia jest dobra na wszystko!

No to mamy chyba „początek początku”. Dotychczas tylko się mówiło o wysłaniu wojsk NATO na Ukrainę, ale teraz Francja uderzyła – jak mówi poeta – „w czynów stal”, to znaczy wysłała do Doniecka 100 żołnierzy Legii Cudzoziemskiej. Muszę się pochwalić, że najwyraźniej prezydent Macron jakimści sposobem słucha moich życzliwych rad, bo nie dalej, jak kilka miesięcy temu, w nagraniu dla portalu „Niezależny Lublin”, dokładnie to mu doradzałem – żeby mianowicie, skoro nie może już wytrzymać, wysłał na Ukrainę kontyngent Legii Cudzoziemskiej.
5 MIN CZYTANIA

Rozzłościć się na śmierć

Nie spędziłem majówki przed komputerem i w Internecie. Ale po powrocie do codzienności tym bardziej widzę, że Internet stał się miejscem, gdzie po prostu nie można odpocząć.
6 MIN CZYTANIA

INNE TEGO AUTORA

Genius loci

Poprzednio byłem w Budapeszcie w marcu 2020 r. Już nadciągały czarne pandemiczne chmury, ale wciąż jeszcze wydawało się, że to będzie kolejna burza w szklance wody. Jak się stało – wiadomo. Wcześniej w drugiej stolicy Cesarstwa Austro-Węgierskiego bywałem wielokrotnie. Wyrobiłem sobie zatem jakiś jej własny obraz, a nawet coś więcej: trudne do dokładnego opisania i sprecyzowania wrażenie, które mamy, gdy trochę lepiej zapoznamy się z jakimś obcym miejscem.
5 MIN CZYTANIA

Znów nas okradną

Jeżeli za jakiś czas wszyscy pracujący na umowach cywilnoprawnych dostaną do ręki wynagrodzenia niższe o ponad 25 proc., to będą mogli podziękować w takim samym stopniu poprzedniej i obecnej władzy.
5 MIN CZYTANIA

Policja dla Polaków

Jednym z największych problemów polskiej policji – choć niejedynym, bo ta formacja ma ich multum – jest ogromny poziom wakatów: ponad 9,7 proc. Okazuje się, że jednym ze sposobów na ich zapełnienie ma być – na razie pozostające w sferze analiz – zatrudnianie w policji obcokrajowców. Czyli osób nieposiadających polskiego obywatelstwa. W tym kontekście mowa jest przede wszystkim o Ukraińcach, Białorusinach i Gruzinach.
3 MIN CZYTANIA