Ustawa o fundacji rodzinnej obowiązuje zaledwie pół roku, a do właściwego dla tych spraw Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim wpłynęło już 760 wniosków o jej rejestrację (dane na 4 grudnia 2023 r.). Interesariuszami i głównymi decydentami fundacji są na ogół członkowie rodziny związani z firmą. Naturalną rzeczą jest, że z biegiem czasu będą pojawiać się pomiędzy nimi różnice poglądów i spory. O ile wspólnicy i zarząd spółki handlowej w wypadku rozbieżności zdań muszą trzymać się zapisów Kodeksu spółek handlowych, o tyle wobec braku dostatecznie precyzyjnych regulacji statutowych podobna rozbieżność zdań w fundacji rodzinnej może bardzo szybko przekształcić się w trwały impas. Pojawienie się kontrowersji pomiędzy beneficjentami fundacji jest rzeczą naturalną, bo bywa, że należą do niej także osoby ze sobą niespokrewnione i o nie zawsze zbieżnych zapatrywaniach.
Chcąc uniknąć lub choćby złagodzić wewnętrzne konflikty pomiędzy fundatorami, które mogą skutkować wspomnianym impasem, zawczasu warto przemyśleć właściwe sformułowanie statutu fundacji.
Jak ułożyć tę „konstytucję” firmy?
Wewnętrzne funkcjonowanie fundacji i relacje między jej interesariuszami powinny zostać szczegółowo uregulowane właśnie w jej statucie. W skład zgromadzenia beneficjentów nie muszą wchodzić wszyscy beneficjenci fundacji rodzinnej. Beneficjentem jest każda osoba, która może otrzymywać od fundacji świadczenia (pieniężne, rzeczowe lub inne), względnie ma prawo do otrzymania mienia fundacji w razie jej rozwiązania. Te osoby mają po prostu zabezpieczać majątkowo fundację.
Beneficjenci mają prawo do zatwierdzenia rocznego sprawozdania finansowego fundacji, do dysponowania zyskiem, udzielania absolutoriów członkom organów, a także do powoływania i odwoływania zarządu po śmierci fundatora (w razie braku rady nadzorczej i odmiennych postanowień statutowych).
W praktyce fundatorzy najczęściej obejmują rolę jedynego albo dominującego członka zgromadzenia beneficjentów i jednocześnie członka zarządu fundacji. To jednak uczula na konieczność przemyślenia już zawczasu, w jaki sposób (i może przez kogo) zostaną obsadzone te organy po śmierci fundatora. Jest to tym ważniejsze dlatego, że krąg beneficjentów fundacji w ciągu lat może się zmienić (statut może przewidywać na przykład przystępowanie do fundacji przyszłych zstępnych fundatora).
Inne potrzebne regulacje statutowe
Dobrze sformułowany statut powinien normować kompetencje poszczególnych organów fundacji w zakresie m.in. zwoływania i odbywania zgromadzeń, a także sposobów komunikacji między beneficjentami a zarządem. Powinien mieć także zapisy dotyczące prawa głosu beneficjentów, a zwłaszcza jego odpowiedniego przyznawania oraz podziału tychże głosów przy głosowaniach nad poszczególnymi sprawami.
Statut można zmienić
Statut fundacji rodzinnej to nie kanon biblijny – w przyszłości można go zmienić. Otwartość na zmiany statutu, a także odpowiednie zaangażowanie beneficjentów przy jego tworzeniu i ew. rewizji, mogą okazać się kluczowe dla ochrony majątku rodzinnego
