Można zadać pytanie: jak to się stało, że udało się uchwalić tak postępową ustawę zasadniczą – jaką była Konstytucja 3 Maja – w ówczesnym Sejmie Rzeczypospolitej, w którym tak wielu posłów było zdrajcami, tak wielu brało „judaszowe srebrniki” od carycy Katarzyny i tak wielu przedkładało własne interesy ponad interesami ojczyzny.
Dzisiaj odpowiedź wydaje się prosta – po prostu obóz reformatorski pragnący uchwalić Konstytucję użył wyrafinowanego fortelu, który de facto był „prawnym zamachem stanu”.
W kręgach reformatorskich od wielu miesięcy panowała pełna konspiracja. Obrady sejmowe i przyjęcie Konstytucji odbywały się dosłownie w warunkach zamachu stanu, gdyż reformatorzy postanowili zastosować wyrafinowany fortel, który w razie zdrady któregokolwiek z zaufanych posłów mógł stać się pretekstem do zbrojnego oporu ze strony późniejszych targowiczan.
W obawie przed użyciem siły przez zdrajców ze stronnictwa moskiewskiego nie ogłoszono daty rozpoczęcia sesji, tylko imiennie wezwano zwolenników reformy na posiedzenie w dniu 3 maja 1791 r. Tym samym posłowie ze stronnictwa sprzedawczyków nie mogli bruździć i przeszkadzać. Stronnictwo moskiewskie w Sejmie Rzeczypospolitej i rosyjski ambasador w Warszawie (który był de facto rosyjskim namiestnikiem) zostali postawieni przed faktem dokonanym (i dobrze).
Z miejsca jednak – niestety – naiwni posłowie chodzący na pasku carycy poczęli szukać obrony swoich praw i wolności u władczyni, która doskonale wiedziała jak tę naiwność wykorzystać…
Symbol Niepodległej. Święto Konstytucji 3 Maja
Konstytucja 3 Maja dawała Rzeczpospolitej nadzieję na prawdziwą reformę i wzmocnienie państwa, które od początku wieku XVIII coraz bardziej było uzależnione od Cesarstwa Rosyjskiego. Aspiracje Rzeczpospolitej pragnącej – dzięki postępowej Konstytucji – wybić się na prawdziwą niepodległość bardzo zaniepokoiło Rosję, która rozpoczęła grę obliczoną na to, iż Rzeczypospolita pozostanie w jej strefie wpływów.
Caryca Katarzyna II postanowiła zgasić nadzieję Polaków w zarodku, czyli doprowadzić do przywrócenia na terenie Rzeczypospolitej stanu sprzed 3 maja 1791 roku.
Niestety bezwzględna imperatorowa łatwo znalazła na terenie Rzeczypospolitej swoich popleczników, którzy zawiązując Konfederację Targowicką „w obronie dawnych praw i wolności” dali carycy pretekst do wkroczenia w roku 1792 w granice Rzeczypospolitej armii rosyjskiej. (Dodatkowym pretekstem była obrona mniejszości religijnych – zagrożenie, które przewidział ks. P. Skarga).
Wojna polsko-rosyjska 1792 roku, nazywana także wojną w obronie Konstytucji 3 Maja była próbą przeciwstawienia się rosyjskiej agresji. I choć Rzeczypospolita wojnę tę przegrała i na jej okrojonym w II rozbiorze terytorium znowu zapanowały stare porządki prawne, to pamięć o kilkunastu miesiącach prawdziwej wolności i niepodległości (1791-1792) w której prawem w państwie była Konstytucja 3 Maja przetrwała w Polakach aż do czasów nam współczesnych.
Konstytucja 3 Maja stała się bowiem dla mieszkańców polskiej ziemi symbolem Niepodległej. Symbolem, który przetrwał czasy rozbiorów, by ponownie stać się pełnoprawnym świętem w czasach II Rzeczypospolitej, a następnie po 1989 roku.
3 maja 1946 r. w Krakowie – pierwszy antykomunistyczny bunt?
O tym, że dla Polaków Święto Konstytucji 3 Maja jest prawdziwym świętem Niepodległej Rzeczypospolitej komuniści przekonali się w 1946 roku, kiedy to prowokacyjnie, dosłownie w przeddzień 3 maja zabronili organizowania uroczystych pochodów. Decyzja komunistów była obliczona na sprowokowanie konfrontacji z własnym społeczeństwem i na pokazanie kto tu rządzi. Tak też się stało.
Obchody święta 3 maja w 1946 roku w Krakowie miały początkowo być zbliżone do uroczystości sprzed wojny albo przynajmniej do zorganizowanych pierwszy raz po wojnie, czyli 3 maja 1945 roku, kiedy to komuniści starali się przypodobać Polakom i najzwyczajniej w świecie mydlili im oczy.
Jeden z wątków filmu „Symbol Niepodległej. Święto Konstytucji 3 maja” (do którego obejrzenia zapraszam) jest pokazanie trasy trzeciomajowego pochodu 1946, razem z naocznym świadkiem tamtych wydarzeń Adamem Macedońskim.
Bohaterami mimo woli ówczesnych zamieszek w Krakowie stali się wtedy dwaj amerykańscy żołnierze, którzy przybyli do grodu Kraka konwojując ołtarz Wita Stwosza. Jeden z nich trafił potem do komunistycznego więzienia…
W „Symbolu Niepodległej” przypominamy także wzorcową (wyjątkowo brutalną) akcję rozbicia pochodu trzeciomajowego przez SB w Krakowie, w 1987 roku. Po latach na „film instruktażowy” z akcji trafił jeden z dziennikarzy. Jest to kolejny dowód na to, iż czasy PRL-u nie były „kulturalnymi czasami”…
