W 2023 roku przedsiębiorcy prowadzący jednoosobowe działalności gospodarcze po raz kolejny stają przed ważną decyzją w zakresie optymalizacji obciążeń podatkowych z wykorzystaniem mechanizmu IKZE (Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego). Zgodnie z obowiązującymi przepisami, dokonane w bieżącym roku kalendarzowym wpłaty na IKZE mogą być odliczone od dochodu do maksymalnej wysokości 12 483 zł. Dokonanie takiej wpłaty może przynieść całkiem wymierne korzyści finansowe zapewniając przede wszystkim możliwość uzyskania zwrotu części zapłaconego podatku.
Niższy podatek to jednak nie jedyna korzyść z posiadania konta IKZE. Warto bowiem pamiętać, że przedsiębiorca opłacający składki ZUS w najniższej możliwej wysokości (czyli w formie swoistego ryczałtu), nie może raczej spodziewać się po zakończeniu swojej aktywności zawodowej zbyt wysokiego świadczenia emerytalnego. Dlatego sensowne i pożądane wydaje się zadbanie o zgromadzenie dodatkowych środków, które pozwolą się takim osobom utrzymać po przejściu na emeryturę. IKZE wydaje się dość rozsądnym wyborem, szczególnie jeśli stanowiło będzie jedne z elementów zdywersyfikowanego portfela emerytalnych oszczędności.
IKZE jest instrumentem finansowym stworzonym w celu wspierania długoterminowego oszczędzania na emeryturę, oferującym szczególne korzyści podatkowe. Jego głównym celem jest umożliwienie podatnikom akumulacji środków, które będą wykorzystane po osiągnięciu wieku emerytalnego, zapewniając dodatkowe źródło finansowania. IKZE działa na zasadzie indywidualnych kont prowadzonych przez instytucje finansowe, takie jak banki, towarzystwa funduszy inwestycyjnych czy firmy ubezpieczeniowe. Uczestnik IKZE dokonuje wpłat na swoje konto, które mogą być następnie inwestowane w różne produkty finansowe, w zależności od oferty danej instytucji i preferencji inwestycyjnych uczestnika. Główną zaletą IKZE jest możliwość odliczenia dokonanych wpłat od rocznego dochodu podlegającego opodatkowaniu. Dzięki temu uczestnicy mogą obniżyć swoje roczne zobowiązania podatkowe. Wartość odliczenia jest jednak ograniczona do określonego rocznego limitu, który jest aktualizowany każdego roku.
Warto zaznaczyć, że limit rocznych wpłat na IKZE dla przedsiębiorców jest wyższy niż ma to miejsce w przypadku osób zatrudnionych. W 2023 roku limit ten to 12 483 zł – znacząco więcej niż limit 8322 zł dostępny dla pracowników zatrudnionych na umowę o pracę. W poprzednich latach limit ten wynosił dla przedsiębiorców: 9466,20 zł w roku 2021 i 10 659,60 zł w roku 2022.
Limity (dla przedsiębiorców i dla pozostałych oszczędzających) są każdego roku waloryzowane i publikowane w Monitorze Polskim. Zgodnie z ustawą o indywidualnych kontach emerytalnych oraz indywidualnych kontach zabezpieczenia emerytalnego ich wartość ograniczona jest kolejno do: 1,2-krotności oraz 1,8-krotności (w wypadku osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą) przeciętnego, prognozowanego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok.
Jak już wspomniałem dokonywanie wpłat – zarówno regularnych, jak i jednorazowych – przynosi wymierne korzyści podatkowe. Maksymalna wpłata na poziomie 12 483 zł może generować oszczędności podatkowe: dla podatników rozliczających się według liniowej stawki PIT w wysokości ponad 2370 zł, zaś dla podatników rozliczających się według skali podatkowej i płacących PIT w najwyższym progu podatkowym – blisko 4000 zł.
Myśląc o korzyściach podatkowych trzeba jednak pamiętać, że środki zgromadzone na IKZE są dostępne dla uczestnika dopiero po osiągnięciu wieku emerytalnego. Wypłaty z IKZE podlegają też opodatkowaniu, jednakże są one obłożone niższą stawką podatku niż standardowe dochody. Nie płaci się bowiem w tym przypadku tzw. podatku Belki (19 proc.) tylko zryczałtowany podatek wynoszący 10 proc. Co więcej, środki te są dziedziczone, chociaż i w tym przypadku ich wypłata oznacza pobranie 10-proc. podatku zryczałtowanego. Natomiast w przypadku wycofania oszczędności przed osiągnięciem wieku emerytalnego konieczne jest zapłacenia podatku Belki, czyli podatku od przychodów kapitałowych w wysokości 19 proc.
Warto pamiętać, że alternatywą dla IKZE jest IKE (Indywidualne Konto Emerytalne), które nie daje jednak możliwości dokonywania odliczenia wpłat od dochodu. W zamian, przy wypłacie po osiągnięciu wieku emerytalnego – inaczej niż ma to miejsce w przypadku IKZE – nie trzeba już płacić żadnego podatku. Wypłaty z IKE są bowiem zwolnione z opodatkowania.
W tym kontekście korzystania z IKZE ważne jest także to, aby podatnicy byli świadomi, że możliwość odliczenia jest ograniczona do wysokości osiągniętego dochodu. W przypadku, gdy dochód jest niższy niż kwota wpłaty na IKZE, nadwyżka nie podlega przeniesieniu na kolejne lata podatkowe. Tym samym planowanie grudniowej wpłaty, czy to jednorazowej, czy też uzupełniającej regularne wpłaty, wymaga precyzyjnego rozważenia i analizy indywidualnej sytuacji podatkowej przedsiębiorcy. Przy zbyt niskich dochodach, z podatkowego punktu widzenia cała operacja może okazać się bowiem nieopłacalna. Nie wolno też zapominać, że wartość inwestycji może być narażona na ryzyko rynkowe, zależne od charakteru wybranych instrumentów finansowych.
