Obecna sytuacja geopolityczna, w szczególności trwająca już od ponad półtora roku wojna za naszą wschodnią granicą, znacząco wpłynęła na zmianę priorytetów polityki międzynarodowej, w tym tych dotyczących energetyki. Wszyscy uświadomiliśmy sobie, że jako kraj musimy dążyć do utrzymania silnej i niezależnej branży energetycznej, by na arenie międzynarodowej odgrywać rolę podmiotową, a swoim obywatelom zapewnić gwarancję dostaw energii i – co jest z tym bezpośrednio związane – zagwarantować bezpieczeństwo gospodarcze i fizyczne.
Istotna rola NABE
Sytuacja ta każe nam również zredefiniować założenia rozwoju polskiego rynku energetycznego. Nasza energetyka jest obecnie w 70 proc. oparta na węglu. Dzięki zasobom własnym tego surowca mamy zagwarantowane bezpieczeństwo energetyczne co najmniej na kolejne trzy dekady. Zadba o to Narodowa Agencja Bezpieczeństwa Energetycznego (NABE), w której skupione zostaną wszystkie aktywa węglowe w Polsce.
Dlaczego powstanie NABE jest tak istotne w kontekście bezpieczeństwa energetycznego Polski? Otóż bez wydzielenia aktywów węglowych nie da się przeprowadzić szybkiej i efektywnej kosztowo transformacji energetycznej, do czego jako państwo należące do Unii Europejskiej jesteśmy zobowiązani. Bez NABE spółki posiadające w portfelu aktywa węglowe nie będą mogły pozyskiwać finansowania zewnętrznego, co spowodowałoby radykalne spowolnienie tempa inwestycji w odnawialne źródła energii oraz technologię jądrową – zarówno bezpośrednio przez te spółki, jak też poprzez spowolnienie tempa rozwoju sieci dystrybucyjnych. A brak inwestycji w nowoczesne, rozproszone i zeroemisyjne źródła energii w poważnym stopniu może zagrozić bezpieczeństwu energetycznemu Polski.
Inwestycje w atom
Nie ma wątpliwości, że transformacja energetyczna staje się impulsem rozwojowym całej polskiej gospodarki. W jej ramach rozpoczął się potężny rozwój związany z inwestycjami w odnawialne źródła energii. Pamiętać jednak trzeba, że stabilność systemu energetycznego i bezpieczeństwo energetyczne musi opierać się na wielu filarach. Nie osiągniemy tego bez inwestycji w technologię jądrową. Energetyka jądrowa ma szansę stać się najważniejszym obok OZE źródłem bezpiecznej i taniej, zeroemisyjnej energii dla Polski, gwarantując nasze bezpieczeństwo energetyczne, wzmacniając konkurencyjność gospodarki i dbałość o środowisko.
Wielu ekspertów jest dokładnie takiego zdania: aby zachować suwerenność i bezpieczeństwo, nasza energetyka musi być w najbliższych latach oparta na węglu i odnawialnych źródłach energii, ale koniecznie musimy postawić także na jak najszybszy rozwój wielkoskalowej energetyki jądrowej, która w przyszłości zastąpi węgiel i pozwoli nam zapewnić bezpieczeństwo i suwerenność na kolejne dziesiątki lat. – Wbrew pozorom dziś jest to najbezpieczniejsza technologia, jaka istnieje. To technologia sprawdzona, dojrzała i bardzo bezpieczna. Mało się o tym mówi, ale proszę pamiętać, że przy budowie elektrowni jądrowych wymogi bezpieczeństwa są nieprawdopodobnie wysokie – podkreśla prof. dr hab. Inż. Krzysztof Kurek, dyrektor Narodowego Centrum Badań Jądrowych.
Polsko-koreańska inicjatywa
Jedną z kluczowych inwestycji jądrowych w Polsce jest wspólne przedsięwzięcie PGE Polskiej Grupy Energetycznej i Zespołu Elektrowni Pątnów Adamów Konin S.A. (ZE PAK). Obie firmy powołały do życia spółkę PGE PAK Energia Jądrowa S.A., która będzie brała udział w realizacji budowy elektrowni jądrowej w Koninie/Pątnowie w Wielkopolsce. Spółka powstała w kwietniu tego roku, zaledwie pięć miesięcy od momentu podpisania (31.10.2022 r.) w Seulu listu intencyjnego pomiędzy PGE, ZE PAK i koreańskim KHNP. PGE i ZE PAK posiadają po 50 proc. akcji w PGE PAK Energia Jądrowa, co pozwala zabezpieczyć interes Skarbu Państwa w tym projekcie.
Elektrownia jest planowana jako wspólne przedsięwzięcie PGE PAK Energia Jądrowa S.A. oraz koreańskiego KHNP. Inwestycja będzie realizowana w oparciu o bezpieczną i sprawdzoną technologię reaktorów APR 1400. Na bazie dotychczas wykonanych wstępnych analiz oceniono, że perspektywiczne jest posadowienie co najmniej dwóch reaktorów APR1400 o łącznej mocy 2800 MW. Te dwa reaktory mogłyby dostarczyć do polskich domów i firm ok. 22 TWh energii, czyli niemal 12 proc. dzisiejszej konsumpcji energii w naszym kraju.
– Niezależność energetyczna jest podstawą naszego bezpieczeństwa. Dlatego polski rząd rozwija Program Polskiej Energetyki Jądrowej, który zagwarantuje tanią i czystą energię z atomu. Będzie to również ważny impuls do dalszego rozwoju naszej gospodarki. Elektrownia, której budowę planują polskie spółki PGE i ZE PAK wraz z koreańskim partnerem, będzie uzupełnieniem tego programu. Z satysfakcją obserwuję tempo prac nad realizacją projektu, który poza realizacją celów biznesowych wzmocni relacje i współpracę pomiędzy Polska i Koreą Południową – przyznaje Jacek Sasin, minister aktywów państwowych.
PGE PAK Energia Jądrowa S.A. przygotowuje kolejne elementy tej inwestycji: studium wykonalności i badania terenu oraz lokalizacji. Uruchomienie pierwszego bloku elektrowni jest możliwe już w 2035 r.
Przejściowy gaz
Do czasu powstania tej elektrowni nasz system energetyczny wspierać będą m.in. nowe źródła wytwórcze oparte na gazie. Na Śląsku, obok należącej do Grupy PGE Elektrowni Rybnik powstaje nowy blok gazowo-parowy o mocy 870 MW, który wytworzy energię dla blisko 2 mln mieszkańców. Koszt tej inwestycji to ok. 4 mld zł netto. Blok ma być gotowy za niespełna cztery lata. Zastąpi cztery wysłużone, ponad 50-letnie bloki węglowe.
Blok w Rybniku spełni najostrzejsze wymagania środowiskowe na świecie – praktycznie nie będzie emitował pyłów i tlenków siarki, zaś emisja CO2 wyniesie 330 kg na megawatogodzinę
Z kolei na przełomie kwietnia i maja przyszłego roku na Pomorzu Zachodnim uruchomiona zostanie największa elektrownia gazowa w Polsce – PGE Gryfino 2050. Wówczas mają zostać oddane do eksploatacji dwa bloki gazowo-parowe. Kilka tygodni temu, pod koniec września odbyło się uroczyste przekazanie do eksploatacji gazociągu przyłączeniowego Przywodzie – Dolna Odra. Dzięki tej inwestycji oba bloki w Gryfinie o łącznej mocy 1340 MW będą zasilane gazem ziemnym, zapewniając niskoemisyjną produkcję energii elektrycznej mieszkańcom województwa zachodniopomorskiego. Będzie to jedna z najnowocześniejszych tego typu instalacji w Europie pod względem spełniania norm środowiskowych.
OZE podstawą transformacji
Polska energetyka już korzysta z zielonej energii, ale jej rola w kolejnych latach będzie rosła. Grupa PGE, odpowiadając na zapotrzebowanie rynkowe, systematycznie zwiększa inwestycje w odnawialne źródła energii. Już teraz posiada 21 farm wiatrowych, 29 farm fotowoltaicznych, 29 elektrowni wodnych i cztery elektrownie szczytowo-pompowe. Łącznie daje to 2478 MW zainstalowanej mocy. Do 2030 r. Grupa chce mieć 3000 MW w fotowoltaice. Do końca 2023 r. będzie to około 500 MW w oddanych do użytku instalacjach oraz będących w różnych fazach budowy. Zostały już zabezpieczone tereny na posadowienie kolejnych 2000 MW.
W trakcie realizacji jest program budowy morskich farm wiatrowych na Bałtyku. Najbardziej zaawansowane projekty – Baltica 2 i 3 – realizowane są wraz z duńskim partnerem, firmą Ørsted. W tych dwóch farmach zainstalowanych zostanie łącznie 2500 MW. Z pierwszej z nich prąd popłynie już w 2027 r. Z kolei projekt Baltica 1 realizowany jest przez PGE samodzielnie, w tym przypadku moc farmy wyniesie niemal 1000 MW. Niedawno spółka otrzymała pozwolenia lokalizacyjne w ramach kolejnych pięciu postępowań. Na przyznanych PGE obszarach na Morzu Bałtyckim istnieje możliwość wybudowania ponad 7 GW mocy, co odpowiada obecnym potrzebom ok. 11 mln gospodarstw domowych w Polsce.
Istotnym elementem nowego miksu energetycznego i uzupełnieniem wielkoskalowych projektów OZE jest program magazynowania energii, w ramach którego PGE planuje wybudować magazyny energii na co najmniej 0,8 GW, co pozwoli lepiej bilansować wykorzystanie energii z wiatru i słońca.
Grupa stawia też na elektrownie szczytowo-pompowe. Elektrownie takie budowane są pomiędzy dwoma zbiornikami wodnymi – górnym i dolnym. W okresie niskiego zapotrzebowania na energię elektryczną, na przykład w nocy lub latem, woda pompowana jest ze zbiornika dolnego do górnego. W godzinach szczytu następuje odwrócenie procesu, czego efektem jest wytworzenie i przekazanie do systemu energetycznego prądu. Obecnie PGE posiada cztery tego typu jednostki – Żarnowiec, Solina, Porąbka-Żar i Dychów. Największa z nich, w Żarnowcu, dysponuje mocą 710 MW. PGE ma także gotowe studium wykonalności dla realizacji kolejnej takiej inwestycji w Młotach.
Wyzwania dla dystrybucji
Transformacja nie będzie możliwa bez inwestycji w sieci przesyłowe będące pod zarządem Polskich Sieci Elektroenergetycznych oraz w sieci dystrybucyjne, którymi zarządzają poszczególne firmy energetyczne. PGE intensywnie inwestuje również w tym obszarze.
Zmiany na rynku energii, pojawienie się OZE i prosumentów zmieniły paradygmaty pracy sieci dystrybucyjnych. Od pewnego czasu Grupa PGE modernizuje sieć dystrybucyjną, by możliwe było przyłączanie kolejnych farm fotowoltaicznych i instalacji prosumenckich.
Inwestycje obejmują m.in. kablowanie linii średniego i niskiego napięcia, czyli przenoszenie linii napowietrznych pod powierzchnię ziemi. Sieć dystrybucyjna PGE w dużej mierze znajduje się we wschodniej Polsce, w tym na obszarach leśnych. Narażona jest na awarie będące efektem złych warunków atmosferycznych, elementem ryzyka jest duża wietrzność czy oblodzenia. PGE realizuje program skablowania 30 proc. tych linii, co poprawi niezawodność dostaw. Dodatkowo, dzięki zwiększeniu przekrojów linii kablowych i większej ich przepustowości, pojawiają się nowe możliwości przyłączania OZE.
Najnowszą inwestycją w infrastrukturę elektroenergetyczną jest uruchomienie przez PGE Dystrybucja Głównego Punktu Zasilającego 110/15 kV w gminie Słupia w województwie łódzkim, dzięki któremu możliwe będzie m.in. wykorzystanie mocy generowanych z OZE. Główny Punkt Zasilający jest rozwinięciem rozdzielni 110 kV powstałej w 2014 r. na potrzeby farmy wiatrowej o mocy 26 MW (13 wiatraków o mocy 2 MW każdy), służącej wyprowadzeniu wytworzonej z wiatraków zielonej energii do sieci 110 kV. W 2021 r. istniejący obiekt postanowiono rozwinąć do pełnej stacji 110/15 kV, co oznaczało budowę stanowiska transformatora mocy, rozdzielni 15 kV oraz kablowych wyprowadzeń średniego napięcia. Ukończona w tym roku inwestycja kosztowała blisko 10 mln zł. Zastosowane w obiekcie nowoczesne rozwiązania zapewnią jego trwałą i bezawaryjną pracę. Inwestycja ta przede wszystkim skraca drogę, jaką przebywa prąd od wiatraka do domowego gniazdka, a tym samym ogranicza potencjalne straty na przesyle energii. Oznacza to jeszcze lepsze wykorzystanie mocy, jakie są generowane przez farmę wiatrową. Dodatkowo, inwestycja przyczyni się do zwiększenia pewności dostaw energii elektrycznej, a w przypadku awarii – szybszej lokalizacji uszkodzonych odcinków i sprawne naprawy.
PGE Dystrybucja, największy operator systemu dystrybucyjnego (OSD) w kraju, modernizuje sieci energetyczne, stosując coraz szerzej inteligentne rozwiązania, monitorujące pracę sieci. W ramach podejmowanych działań spółka prowadzi od kilku lat tzw. Program Kablowania, dzięki któremu do 2026 r. zamierza zwiększyć łączny udział sieci kablowych średniego napięcia (SN) do 30 proc. W ramach programu wybudowano już ponad 2,7 tys. km nowoczesnych ciągów zasilających. Spółka rozpoczęła także wymianę liczników na urządzenia zdalnego odczytu, dzięki którym odczyty zużycia energii zostaną zautomatyzowaniu. Do 2031 r. PGE Dystrybucja wymieni ponad 6 mln sztuk liczników LZO.
Sumaryczne nakłady inwestycyjne PGE Dystrybucja w pierwszym półroczu 2023 r. sięgnęły niemal 1,8 mld zł.
Transformacja ciepłownictwa
Grupa PGE prowadzi także program transformacji ciepłownictwa, w ramach którego realizowane są inwestycje rozwojowe zmieniające sposób technologii wytwarzania energii elektrycznej i ciepła na niskoemisyjną. Dotyczą one wszystkich 16 miast, w których działa PGE Energia Ciepła. Chodzi o to, by już w 2030 r. ciepło pochodziło wyłączeni ze źródeł nisko- lub zeroemisyjnych.
Od dekady w Zielonej Górze, a od sześciu lat w Toruniu do produkcji ciepła wykorzystywany jest gaz. W 2022 r. uruchomiono w Gdańsku innowacyjne, pierwsze w Polsce kotły elektrodowe o mocy 130 MW, a w tym roku spółka oddała do eksploatacji trzy nowe projekty. W maju kotłownię gazową w Kielcach, o mocy 160 MWt., która przyczynia się do osiągnięcia przez system ciepłowniczy w Kielcach statusu efektywnego energetycznie. W lipcu w Bydgoszczy do eksploatacji weszła nowoczesna, niskoemisyjna kotłownia gazowa o łącznej mocy ok. 40 MW, która pozwoliła na całkowite wyłączenie kotłów węglowych w Elektrociepłowni Bydgoszcz I. Łączny koszt inwestycji w Bydgoszczy zarówno EC I, jak i EC II, to ponad 487 mln zł. Trzecia to inwestycja w elektrociepłowni w Zgierzu o mocy 13,5 MWe i 15,MWt, która od tego sezonu grzewczego będzie produkować energię elektryczną i ciepło w kogeneracji gazowej, uzupełnionej kolektorami słonecznymi. Koszt tej inwestycji to 96 mln zł.
Wraz z rozpoczęciem sezonu zimowego zostaną oddane do użytku inne niskoemisyjne inwestycje. W Gorzowie Wielkopolskim gazowa kotłownia szczytowo-rezerwowa o mocy 62 MWt oraz kocioł wodny 32,5 MW. W Rzeszowie kotłownia gazowa o łącznej mocy 186 MWt. Z końcem 2023 r. oddana do użytku ma być druga inwestycja w Kielcach – to blok gazowy w oparciu o turbinę gazową 8 MWe z wodnym kotłem odzysknicowym. W dzielnicy Wrocław – Zawidawie zostaną uruchomione dwa agregaty kogeneracyjne o mocy 1,06 MW każdy oraz zabudowa instalacji kolektorów słonecznych. Z końcem stycznia 2024 r. natomiast gotowa będzie inwestycja w Lublinie Wrotków obejmująca kotłownię rezerwowo-szczytową i mobilne kotły gazowo-olejowe.
Największą obecnie inwestycją PGE Energia Ciepła jest projekt Nowa EC Czechnica-2 w Siechnicach. Nowa niskoemisyjna elektrociepłownia będzie się składała z bloku gazowo-parowego, czterech kotłów szczytowo-rezerwowych i akumulatora ciepła. EC Czechnica-2 ma rozpocząć pracę w 2024 r. Dzięki zasilaniu gazem ziemnym roczna emisja CO2 obniży się aż o 622 tys. ton, czyli o 61 proc. Oznacza to również oszczędności energii pierwotnej na poziomie blisko 600 tys. MWh rocznie.
System odporny na zmiany
Doświadczenia ostatnich lat pokazują, że system rozproszony oparty na różnych źródłach energii sprawia, że cała nasza elektro-energetyka staje się odporniejsza na zmiany koniunktury na rynku, na wahania cen, na zmiany technologiczne, a także na wszelkiego rodzaju kryzysy.
Miks energetyczny oparty na źródłach węglowych wspieranych elektrowniami gazowymi oraz stale rozwijanymi OZE zapewni w najbliższych latach polskiej gospodarce niezależność i bezpieczeństwo. Będzie też odpowiedzią na potrzeby gospodarki i konsumentów, którzy oczekują, że coraz więcej energii produkowanej w Polsce będzie pochodziło z zero- i niskoemisyjnych źródeł. Źródeł, które nie są obciążone wysokimi kosztami praw do emisji CO2, dzięki czemu produkcja energii może być tańsza. Taka energia to impuls rozwojowy, który zwiększa innowacyjność i konkurencyjność gospodarki na światowych rynkach, co przekłada się na wzmacnianie polskich przedsiębiorstw i tworzenie nowych miejsc pracy.
Materiał powstał we współpracy z PGE Polską Grupą Energetyczną
