Sprawa, którą zajął się Trybunał Sprawiedliwości UE dotyczyła podatnika prowadzącego stację paliw. W wyniku kontroli podatkowej stwierdzono, że spółka ta w badanym okresie (prawie 4 lata) wystawiła 1679 faktur wykazujących kwotę VAT nieodzwierciedlającą rzeczywistej sprzedaży towarów, w łącznej wartości blisko 1,5 mln zł VAT na rzecz podmiotów, które odliczyły VAT wskazany na tych fakturach. Wspomniane faktury nie zostały zarejestrowane w księgach spółki, a związany z nimi VAT nie został wpłacony do budżetu państwa ani ujęty w deklaracjach podatkowych tej spółki.
Okazało się, że sporne faktury były fikcyjnie związane ze sprzedażą rzeczywiście dokonaną przez stację paliw zarządzaną przez pracownicę i ewidencjonowaną przez kasy rejestrujące spółki. W rzeczywistości bowiem faktury te były opatrzone autentycznymi paragonami fiskalnymi, odpowiadającymi transakcjom rzeczywiście zrealizowanym z podmiotami innymi niż wskazane na tych fakturach, które były wystawiane i sprzedawane przez pracownicę bez zgody i bez wiedzy zarządu tej spółki w celu uzyskania w sposób noszący znamiona oszustwa zwrotu VAT przez podmioty, które były adresatami tych faktur.
Paragony były gromadzone przez pracowników stacji, którzy przekazywali je pracownicy w zamian za korzyść finansową. Pracownica wykorzystywała dane spółki, wskazując ją jako wystawcę spornych faktur i wskazując na tych fakturach numer identyfikacji podatkowej tej spółki. Po ujawnieniu tych nieprawidłowości pracownica została zwolniona.
Pojawiła się jednak wątpliwość, kto powinien uregulować VAT z wystawionych faktur – pracownica, która dopuściła się oszustwa, czy spółka, która ją zatrudniała i jej dane zostały wykorzystane.
Polski fiskus dopatrzył się uchybień
Według organów podatkowych wina leży po stronie spółki, bo nie dochowała ona należytej staranności w celu uniknięcia wystawienia spornych faktur. Stąd skarbówka wydała decyzję określającą wysokość VAT należnego od spółki z tytułu spornych faktur wystawionych w badanym okresie. Decyzję tę podtrzymał organ podatkowy drugiej instancji. Sprawa trafiła do WSA w Lublinie, który oddalił skargę spółki, stąd złożenie kasacji do NSA. Ten ostatni sąd skierował pytania do TSUE:
1. Czy art. 203 dyrektywy VAT należy rozumieć w ten sposób, że w sytuacji gdy pracownik podatnika VAT wystawił fałszywą fakturę z wykazanym VAT, na której wykazał dane pracodawcy jako podatnika, bez jego wiedzy i zgody, za osobę, która wykazuje VAT na fakturze, zobowiązaną do zapłaty VAT, należy uznać:
– podatnika VAT, którego danymi bezprawnie posłużono się w treści faktury, czy też
– pracownika, który bezprawnie wykazał VAT na fakturze, wykorzystując dane podmiotu będącego podatnikiem VAT?
2. Czy w analizowanej sprawie można spółce zarzucić brak należytej staranności w nadzorze nad pracownikiem?
TSUE ocenia sprawę racjonalnie
Trybunał swoją analizę rozpoczął od przypomnienia, że zgodnie z art. 203 dyrektywy VAT każda osoba wykazująca VAT na fakturze jest zobowiązana do zapłaty podatku wykazanego na tej fakturze. Wykazany na fakturze VAT jest należny od wystawcy tej faktury również w przypadku braku rzeczywistej transakcji podlegającej opodatkowaniu.
Z utrwalonego orzecznictwa wynika bowiem, że wspomniany art. 203 dyrektywy VAT ma na celu wyeliminowanie wszelkiego ryzyka uszczuplenia wpływów podatkowych, jakie może powodować prawo do odliczenia przewidziane w dyrektywie VAT.
W konsekwencji – zdaniem TSUE – wystawca faktury wskazującej kwotę VAT jest zobowiązany do zapłaty tej kwoty niezależnie od jakiejkolwiek winy, jeżeli istnieje ryzyko utraty wpływów podatkowych.
WAŻNE: Użycie w dyrektywie wyrażenia „każda osoba” wskazuje na to, że jego adresatem niekoniecznie jest podatnik VAT. Osoba fizyczna niebędąca podatnikiem VAT może zatem co do zasady podlegać obowiązkowi rozliczenia podatku, jeżeli wykazuje VAT na fakturze.
Trybunał uznał, że to sąd krajowy musi rozstrzygnąć, czy pracodawca (stacja paliw) dokonała należytej staranności wymaganą w celu kontrolowania działań swojego pracownika. Jeżeli tak nie jest, podatnik ten jest zobowiązany do zapłaty VAT wykazanego na tych fakturach zgodnie z art. 203 dyrektywy VAT.
Zdaniem TSUE art. 203 dyrektywy VAT należy interpretować w ten sposób, że w sytuacji gdy pracownik podatnika VAT wystawił fałszywą fakturę wykazującą VAT, posługując się tożsamością pracodawcy jako podatnika, bez jego wiedzy i zgody, pracownika tego należy uznać za osobę wykazującą VAT w rozumieniu przepisów dyrektywy, chyba że podatnik ten nie dochował należytej staranności, rozsądnie wymaganej w celu kontrolowania działań wspomnianego pracownika.
