Załóżmy taki scenariusz: spółka kapitałowa pożycza podatnikowi – osobie fizycznej – pieniądze. Pożyczkodawca jest zarejestrowany jako czynny podatnik VAT. Strony zawarły umowę pożyczki, w której została ustalona wysokość pożyczki, wysokość oprocentowania oraz termin i warunki zwrotu na rachunek bankowy pożyczkodawcy przelewem, po zawarciu umowy pożyczki. Pożyczka została udzielona jednorazowo, ze środków pieniężnych spółki, wygenerowanych w ramach prowadzonej przez spółkę działalności gospodarczej. Zaznaczmy, że udzielanie pożyczek nie jest przedmiotem działalności spółki. Spółka z tytułu udzielenia pożyczki korzystać będzie ze zwolnienia z podatku od towarów i usług.
Pojawia się więc tu wątpliwość, czy w takiej sytuacji wystąpi konieczność zapłaty podatku od czynności cywilnoprawnych (PCC).
Zakres PCC
Na początek przypomnijmy, że zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. b) ustawy z 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 815 z późn. zm.) podatkowi temu podlegają umowy pożyczki pieniędzy lub rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku.
Obowiązek podatkowy, co do zasady, powstaje z chwilą dokonania czynności cywilnoprawnej. W naszym przypadku będzie to udzielenie pożyczki. Obowiązek podatkowy w PCC ciąży, przy umowie pożyczki, na biorącym pożyczkę. W naszej sytuacji będzie to podatnik – osoba fizyczna. Zatem zacytowane regulacje potwierdzają, że umowa pożyczki podlega generalnie opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych i obowiązek uiszczenia tego podatku ciąży na biorącym pożyczkę.
Jednak niezależnie od tego podkreślić należy, że w ustawie o podatku od czynności cywilnoprawnych przewidziano sytuacje, w których czynność mieszcząca się w zakresie przedmiotowym ustawy jest wyłączona z opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych.
Wyłączenie z opodatkowania
Na podstawie art. 2 pkt 4 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych – nie podlegają podatkowi czynności cywilnoprawne inne niż umowa spółki i jej zmiany:
a. w zakresie, w jakim są opodatkowane VAT,
b. jeżeli przynajmniej jedna ze stron jest zwolniona od podatku od towarów i usług z tytułu dokonania tej czynności, z wyjątkiem:
– umów sprzedaży i zamiany, których przedmiotem jest nieruchomość lub jej część albo prawo użytkowania wieczystego, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej lub prawo do miejsca postojowego w garażu wielostanowiskowym lub udział w tych prawach,
– umów sprzedaży udziałów i akcji w spółkach handlowych.
W przypadku umów pożyczki o wyłączeniu nie decyduje okoliczność, że strony tej umowy posiadają status podatnika podatku od towarów i usług. Podstawę do takiego wyłączenia może stanowić m.in. fakt, że jedna ze stron z tytułu dokonania tej konkretnej czynności jest zwolniona z podatku od towarów i usług.
Jeżeli zatem udzielenie pożyczki podlega zwolnieniu z opodatkowania na podstawie przepisów ustawy o podatku od towarów i usług, to na mocy art. 2 pkt 4 lit. b) ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych zawarta umowa pożyczki nie podlega opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych – była z niego wyłączona. Taką interpretację potwierdził m.in. dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej (interpretacja nr 0111-KDIB2-3.4014.274.2021.3.BB).
OPINIA
Emilia Wolnowska, doradca podatkowy, Tax Manager w Dziale Doradztwa Podatkowego BDO, biuro w Poznaniu:
– Nawet jednorazowe udzielenie pożyczki przez podatnika może być traktowane jako świadczenie usług objęte VAT i jednocześnie korzystać ze zwolnienia w tym podatku. Zgodnie z aktualnym trendem interpretacyjnym organów podatkowych dla objęcia pożyczki VAT bez znaczenia jest kod Polskiej Klasyfikacji Działalności widniejący w KRS i CEIDG. Zatem w przedmiocie działalności podatnika nie musi figurować udzielanie pożyczek ani inna podobna działalność finansowa.
Zakwalifikowanie pożyczki jako usługi zwolnionej z VAT ma istotne znaczenie również dla kwestii opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych. Podstawowa stawka podatku od czynności cywilnoprawnych dla umowy pożyczki wynosi 0,5 proc. Ustawa o PCC przewiduje jednak wiele włączeń i zwolnień. Zgodnie z art. 2 pkt 4 lit. b. ustawy o PCC podatkowi temu nie podlegają czynności, jeżeli przynajmniej jedna ze stron jest zwolniona od podatku od towarów i usług. Obowiązek podatkowy leży po stronie pożyczkobiorcy. Powinien on zatem upewnić się, czy pożyczka faktycznie objęta jest zwolnieniem na gruncie VAT po stronie pożyczkodawcy.
