Od 22 września obowiązują zmiany w Kodeksie postępowania cywilnego wprowadzone ustawą z 28 lipca 2023 r. o zmianie ustawy o emeryturach pomostowych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2023 r., poz. 1667), które wprowadzają nowe przepisy dotyczące sporów z zakresu prawa pracy.
Zgodnie z tą nowelizacją sąd pracy, uznając wypowiedzenie umowy o pracę za bezskuteczne lub przywracając pracownika do pracy, będzie musiał (na wniosek pracownika) nałożyć w wyroku na pracodawcę obowiązek dalszego zatrudnienia pracownika do czasu prawomocnego zakończenia postępowania. Dotychczas sąd również miał takie uprawnienie, nie musiał jednak z niego korzystać. Teraz sąd będzie miał taki obowiązek, a zatem rozstrzygnięcie takie będzie zapadało z automatu. W konsekwencji pracodawca będzie musiał dalej zatrudniać pracownika przez cały okres trwania postępowania między instancjami i przez okres postępowania przed sądem drugiej instancji.
Na tym jednak nie koniec zmian. Również w razie wniesienia powództwa o uznanie wypowiedzenia stosunku pracy za bezskuteczne albo o przywrócenie do pracy przez pracowników szczególnie chronionych przez Kodeks pracy (czyli m.in. działaczy związkowych, kobiet w ciąży, pracowników w wieku przedemerytalnym czy pracowników korzystających z urlopów rodzicielskich lub wychowawczych) sąd, na wniosek pracownika, na każdym etapie postępowania udzieli zabezpieczenia poprzez nakazanie dalszego zatrudnienia go przez pracodawcę do czasu prawomocnego zakończenia postępowania.
Podstawą udzielenia zabezpieczenia ma być jedynie uprawdopodobnienie istnienia roszczenia, a sąd będzie mógł odmówić udzielenia zabezpieczenia jedynie wtedy, gdy roszczenie będzie oczywiście bezzasadne. Przy czym „oczywista bezzasadność” roszczenia to bezzasadność niebudząca jakichkolwiek wątpliwości co do tego, że roszczenie, z którym występuje powód, nie zasługuje na udzielenie mu ochrony prawnej, a wniosek taki nasuwa się niezwłocznie po zaznajomieniu się z roszczeniem oraz jego podstawą faktyczną i prawną. Nowe przepisy przewidują, że postanowienie o udzieleniu takiego zabezpieczenia podlega wykonaniu w drodze egzekucji. Równocześnie na postanowienie w sprawie takiego zabezpieczenia przysługuje zażalenie do sądu drugiej instancji.
Zgodnie z nowymi przepisami obowiązany (czyli pracodawca) może żądać uchylenia prawomocnego postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia wyłącznie jeśli wykaże, że po udzieleniu zabezpieczenia zaistniały przesłanki, o których mowa w art. 52 § 1 Kodeksu pracy oraz że zmiana postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia jest niedopuszczalna. Wspomniany w tym przypadku art. 52 § 1 Kodeksu pracy przewiduje, że pracodawca może rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika w razie: ciężkiego naruszenia przez pracownika podstawowych obowiązków pracowniczych; popełnienia przez pracownika w czasie trwania umowy o pracę przestępstwa, które uniemożliwia dalsze zatrudnianie go na zajmowanym stanowisku, jeżeli przestępstwo jest oczywiste lub zostało stwierdzone prawomocnym wyrokiem; zawinionej przez pracownika utraty uprawnień koniecznych do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku.
Przypomnijmy, że w sprawach dotyczących prawa pracy sąd musi podejmować czynności w taki sposób, aby rozprawa, w czasie której sprawa pracownicza ma zostać rozpoznana, nastąpiła nie później niż w terminie jednego miesiąca od dnia zakończenia posiedzenia przygotowawczego. Jeśli posiedzenia przygotowawczego nie wyznaczono, wówczas sprawa powinna zostać rozpoznana w ciągu sześć miesięcy od dnia złożenia odpowiedzi na pozew, niedotkniętej brakami formalnymi. W praktyce polskich sądów najczęściej zastosowanie ma właśnie ten drugi termin. Równocześnie musimy pamiętać, że terminy te mają jedynie charakter instrukcyjny. Ich przekroczenie nie powoduje żadnych negatywnych skutków.
Środkiem odwoławczym od orzeczeń z zakresu prawa pracy jest apelacja. Apelację od wyroku sądu rejonowego rozpoznaje sąd okręgowy, a od wyroku sądu okręgowego jako sądu I instancji – sąd apelacyjny. Apelację wnosi się do sądu, który wydał zaskarżony wyrok, w terminie dwutygodniowym od doręczenia stronie skarżącej wyroku z uzasadnieniem.
Czas potrzebny na rozpatrzenie sprawy w obu instancjach przekracza zwykle kilka miesięcy, z czego postępowanie przed sądem I instancji to zwykle okres dłuższy niż sześć miesięcy, a w dużych miastach dłuższy niż osiem miesięcy.
