Instytucja fundacji rodzinnej jest nowością w polskim porządku prawnym, bo obowiązuje zaledwie od 22 maja 2023 r. Nie dziwi więc fakt, że podatnicy, którzy rozważają jej powołanie, mają wątpliwości co do prawidłowości rozliczeń tej instytucji. W jednej z ostatnich interpretacji podatkowych, którą zajmował się Dyrektor KIS (nr 0113-KDIPT2-3.4011.655.2023.1.JŚ), chodziło o rozstrzygnięcie, czy wniesienie przez podatnika składników majątkowych (w szczególności posiadanych akcji lub udziałów w spółkach prawa handlowego) do fundacji rodzinnej w celu pokrycia funduszu założycielskiego fundacji będzie powodować powstanie po stronie podatnika dochodu (przychodu) w Polsce z tytułu przeniesienia własności składników majątkowych?
W analizowanej sprawie fundacja stanie się akcjonariuszem spółki akcyjnej oraz udziałowcem we wniesionych do fundacji spółkach prawa handlowego. Podatnik zaś stanie się fundatorem oraz beneficjentem fundacji. Fundacja może zostać zobowiązana do dokonywania okresowych wypłat na rzecz beneficjentów. Podatnik, jako fundator fundacji oraz jednocześnie beneficjent, wnosząc do niej akcje lub udziały w spółkach prawa handlowego nie otrzyma w zamian żadnych udziałów, certyfikatów lub innych instrumentów prawnych, które dawałyby mu tytuł prawny do wniesionego do fundacji majątku w postaci składników majątkowych lub do otrzymania od fundacji innego rodzaju świadczeń z tego tytułu.
Brak powstania przychodu
Obowiązujące od 22 maja 2023 r. przepisy ustawy o PIT w zakresie fundacji rodzinnej wskazują jako moment powstania przychodu wyłącznie ewentualne przychody otrzymane od fundacji rodzinnej (bądź w trakcie jej funkcjonowania, bądź w wyniku jej rozwiązania). Żaden z przepisów ustawy o PIT nie wskazuje, aby w momencie wniesienie przez fundatora do fundacji rodzinnej składników majątku na pokrycie funduszu założycielskiego dochodziło do powstania przychodu po stronie fundatora.
Oznacza to – na co zwrócił uwagę Dyrektor KIS – jeżeli po stronie podatnika, nie powstaje przychód, to również nie może powstać dochód z tego tytułu. W konsekwencji, wniesienie składników majątkowych przez podatnika do fundacji w celu pokrycia jej funduszu założycielskiego nie będzie podlegać opodatkowaniu w Polsce.
Ważne: Aby można było mówić o powstaniu dochodu na gruncie ustawy o PIT niezbędne jest przede wszystkim osiągnięcie przychodu.
Regulacje dotyczące fundacji
Warto także wyjaśnić, że wraz z ustawą o fundacji, do ustawy o PIT został wprowadzony m.in. art. 5a pkt 50, zgodnie z którym ilekroć w ustawie jest mowa o fundacji rodzinnej oznacza to fundację rodzinną oraz fundację rodzinną w organizacji, o których mowa w ustawie o fundacji.
Fundacja rodzinna jest osobą prawną utworzoną w celu gromadzenia mienia, zarządzania nim w interesie beneficjentów oraz spełniania świadczeń na rzecz beneficjentów. Fundator określa w statucie szczegółowy cel fundacji rodzinnej.
Przez świadczenie rozumie się składniki majątkowe, w tym środki pieniężne, rzeczy lub prawa przeniesione na beneficjenta albo oddane beneficjentowi do korzystania przez fundację rodzinną albo fundację rodzinną w organizacji, zgodnie ze statutem i listą beneficjentów.
W omawianym zakresie ważne znaczenie ma także art. 17 ustawy o fundacji, który stanowi, że fundator wnosi do fundacji rodzinnej mienie na pokrycie funduszu założycielskiego o wartości określonej w statucie, nie niższej niż 100 000 zł. Natomiast fundacja rodzinna nie może zwracać fundatorowi mienia wniesionego na pokrycie funduszu założycielskiego ani w całości, ani w części, chyba że ustawa stanowi inaczej.
Pięć kroków do założenia fundacji rodzinnej
1. Do założenia fundacji niezbędne jest złożenie oświadczenia. Robi się to w testamencie lub w akcie założycielskim.
2. Kolejny krok to stworzenie statutu fundacji rodzinnej, który określa jak fundacja działa.
3. W momencie określania statutu fundacji następuje również przekazanie majątku na fundusz założycielski.
4. Niezbędne jest także ustalenie organów utworzonej fundacji.
5. Ostatnim elementem jest rejestracja fundacji, czym zajmuje się Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim.
