TK wydał bardzo ważny wyrok dotyczący opodatkowania budowli w sprawie, którą reprezentował Thedy & Partners. Co dokładnie z tego orzeczenia wynika?
We wtorek 4 lipca 2023 r. Trybunał Konstytucyjny w wyroku o sygn. akt SK 14/21 stwierdził, że definicja budowli z art. 1a ust. 1 pkt 2 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych jest niezgodna z konstytucją i straci moc za 18 miesięcy. Niezgodność zdaniem Trybunału polega na naruszeniu zasady wyłączności ustawowej w prawie podatkowym, zgodnie z którą m.in. przedmiot opodatkowania powinien być uregulowany w ustawie (art. 217 w związku z art. 84 Konstytucji).
Sędziowie przy ustnym ogłoszeniu wyroku podkreślili, że „nie powinno się określać tak ważnej dla podatnika sprawy jak przedmiot opodatkowania w ustawie niepodatkowej albo nawet w aktach niższej rangi”. Sędzia TK Rafał Wojciechowski wskazał także, że dziś definicja budowli w ustawie o podatkach i opłatach lokalnych odsyła do szeroko pojętego prawa budowlanego (nie tylko do ustawy Prawo budowlane). Zdaniem sędziego, podatnicy powinni na podstawie samego brzmienia przepisów ustawy podatkowej wiedzieć, bez większych wątpliwości, czy dany obiekt podlega opodatkowaniu, czy też nie. Obecnie jednak, w przypadku budowli, nie jest możliwe określenie przedmiotu opodatkowania wyłącznie na podstawie ustawy podatkowej – konieczne jest przy tym odwołanie do przepisów prawa budowlanego, które również nie pozwalają precyzyjnie ustalić, czy dany obiekt podlega opodatkowaniu jako budowla, czy też nie.
Wskutek wyroku, ustawodawca będzie musiał w ciągu 18 miesięcy zmienić definicję budowli w taki sposób, aby nie zawierała odesłań do prawa budowlanego. Co ważne, ustawodawca powinien zdaniem TK sformułować na nowo także definicję budynku na potrzeby podatku od nieruchomości, gdyż ona również przysparza kłopotów interpretacyjnych. Dokładne założenia Trybunału Konstytucyjnego w tym zakresie poznamy jednakże dopiero po opublikowaniu pisemnego uzasadnienia wyroku.
Wyrok został odroczony o kilkanaście miesięcy, a decyzje już wydane zostają w mocy. Co to oznacza w praktyce?
Zgodnie z zapadłym wyrokiem, art. 1a ust. 1 pkt 2 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych wprowadzający definicję budowli straci moc obowiązującą dopiero po upływie 18 miesięcy od dnia ogłoszenia wyroku w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. Uchylenie przez TK wadliwego przepisu oznacza, że ustawodawca nie ma wyjścia – będzie musiał w ciągu 18 miesięcy zmienić definicje budowli, ale również budynku znajdujące się w ustawie o podatkach i opłatach lokalnych. Do czasu wejścia w życie nowelizacji, w dalszym ciągu podatnicy, jak i organy podatkowe oraz sądy, muszą korzystać z aktualnego brzmienia przepisu i wydawać na jego podstawie decyzje oraz orzeczenia. Podatnicy nie mogą uznać, że z uwagi na wadliwość przepisu i zapadły przed TK wyrok nie będą opłacać należnego podatku od budowli – taka sytuacja, oczywiście teoretycznie, będzie mogła mieć miejsce, gdy ustawodawca nie zdąży wprowadzić nowelizacji w wyznaczonym terminie – wówczas podatku od budowli w ogóle nie można by pobierać.
Czy sądy administracyjne – mimo odroczenia – będą mogły już w swoich rozstrzygnięciach uwzględniać stanowisko TK?
Zdecydowanie tak. Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego pokazało (po raz kolejny), że obecnie obowiązujący przepis jest wadliwy i przysparza problemów przy jego stosowaniu. TK wskazał przy tym na konkretne wady definicji legalnej budowli, które sprowadzają się do jej niejednoznaczności. Tym samym, sądy administracyjne (ale również organy podatkowe) przy orzekaniu w sprawach dotyczących opodatkowania podatkiem od nieruchomości budowli, ale również budynków, powinny stosować prokonstytucyjną wykładnię przepisów podatkowych i orzekać zgodnie z zasadą in dubio pro tributario, a więc rozstrzygania wątpliwości na korzyść podatnika.
Sprawa, którą zajmował się TK dotyczyła silosów, ale nie tylko dla tego typu obiektów wyrok ma znaczenie. Prawda?
Zgadza się. Sprawa, którą zajmował się TK dotyczyła silosów, które powinny być kwalifikowane jako budynki, bo spełniały wszystkie cechy z definicji budynku, niemniej z uwagi na wadliwość i niejednoznaczność przepisów były kwalifikowane jako budowle. Analiza orzecznictwa sądów administracyjnych wyraźnie pokazuje, że problemy z odpowiednim zakwalifikowaniem i opodatkowaniem występują także w stosunku do szeregu innego rodzaju obiektów np. urządzeń technicznych, wiat, obiektów sieciowych, kontenerów i hal namiotowych – bez problemu odnaleźć można zapadłe wyroki, zgodnie z którymi w identycznym stanie faktycznym sądy orzekały rozbieżnie. Nowelizacja, którą wkrótce wprowadzić będzie musiał ustawodawca, będzie mogła wreszcie sprecyzować i jasno wskazać przedmiot opodatkowania i tym samym zakończyć toczące się spory.
Co orzeczenie TK oznacza dla podatników?
Przede wszystkim podatnicy, po opublikowaniu przez ustawodawcę nowelizacji ustawy o podatkach i opłatach lokalnych, będą musieli ponownie ocenić, które z posiadanych przez nich obiektów należy wykazać i zadeklarować jako budynki, które jako budowle, a które nie będą podlegały opodatkowaniu wedle nowych przepisów. Bez wątpienia będzie to miało istotny wpływ na finanse podatników.
Wydany przez TK wyrok stwierdzający niekonstytucyjność ustawy podatkowej może stanowić także podstawę do złożenia wniosku o wznowienie postępowania. Wniosek taki może zostać złożony w ciągu miesiąca od dnia wejścia w życie wyroku TK, jednakże w sytuacji, w której Trybunał odracza termin utraty mocy obowiązującej danego przepisu, dyskusyjna może być kwestia, który moment należy uznać za „dzień wejścia w życie orzeczenia”. W orzecznictwie sądów administracyjnych rozbieżnie wskazuje się, że terminem tym może być dzień publikacji wyroku TK w dzienniku ustaw (tak m.in. II FSK 2367/16) lub też dzień po upływie terminu odroczenia utraty mocy obowiązującej przepisu (tak m.in. II FSK 1678/16). Stąd, z ostrożności procesowej, wskazane wydaje się jak najszybsze złożenie wniosków o wznowienie zakończonych postępowań, tak aby nie dopuścić do upływu miesięcznego terminu przewidzianego na złożenia żądania i odzyskanie zapłaconego podatku od nieruchomości, o ile będą istniały do tego merytoryczne podstawy oraz nie dojdzie do przedawnienia zobowiązania podatkowego.
Istotną kwestią jest również fakt, że przy przyjęciu drugiego podejścia – jeżeli ustawodawca zdoła w wyznaczonym przez Trybunał Konstytucyjny osiemnastomiesięcznym terminie odroczenia utraty mocy obowiązującej przepisu zmienić definicję budowli, to wznowienie postępowania może nie być w ogóle dopuszczalne.
