Zakup okularów korekcyjnych czy szkieł kontaktowych i możliwość ujęcia ich w kosztach uzyskania przychodów firmy od lat jest przedmiotem sporów podatników ze skarbówką. Przedstawiciele biznesu argumentują chęć ujęcia takiego wydatku w kosztach jako element, bez którego nie mogliby prowadzić firmy. Z kolei fiskus tego typu wydatki uważa za prywatne i niezwiązane z prowadzeniem przedsiębiorstwa. I kto w tym sporze ma rację?
Pracownicy w lepszej sytuacji
Zacznijmy od możliwości zaliczenia przez pracodawcę do kosztów uzyskania przychodów wydatków na zakup okularów korekcyjnych dla pracowników. – Ta sytuacja bowiem raczej nie budzi kontrowersji – potwierdza Dominika Gliwa, konsultant w Dziale Doradztwa Podatkowego BDO.
Dotyczy to oczywiście zakupu w ramach wypełnienia wobec pracowników obowiązków z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy. Obowiązki te wynikają z przepisów rozporządzenia z 1 grudnia 1998 r. ministra pracy i polityki socjalnej w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe (Dz.U. nr 148, poz. 973).
– Pracodawca jest zobligowany zapewnić pracownikowi okulary korygujące wzrok, jeśli wynika to z zaleceń lekarza sformułowanych w wyniku profilaktycznych badań okulistycznych, a pracownik użytkuje monitor ekranowy co najmniej przez połowę dobowego wymiaru czasu pracy. Organy podatkowe nie mają w tej sytuacji żadnych wątpliwości, że koszty zakupu okularów dla pracowników stanowią dla pracodawcy koszt uzyskania przychodów, gdyż zaliczają się do kategorii „kosztów pracowniczych” – wyjaśnia Dominika Gliwa. Potwierdzenie takiego podejścia znajdziemy m.in. w interpretacji z 20 kwietnia 2017 r., nr 2461-IBPB-1-2.4510.33.2017.2.MS).
A przedsiębiorcom kłody pod nogi
Zupełnie inaczej sytuacja przedstawia się w przypadku zakupu okularów korekcyjnych przez osobę prowadzącą działalność gospodarczą. Jak wskazuje w rozmowie z nami Dominika Gliwa, od lat organy podatkowe konsekwentnie odmawiają przedsiębiorcom uwzględniania takich wydatków w firmowych kosztach.
– Już w 2005 roku Dyrektor Izby Skarbowej w Łodzi nie zgodził się ze stanowiskiem prowadzącego działalność gospodarczą agenta ubezpieczeniowego, że miał on prawo zaliczyć w koszty wydatki na zakup okularów korekcyjnych i soczewek kontaktowych korygujących wadę wzroku, w jego ocenie niezbędnych mu do prowadzenia działalności. Organ zwrócił uwagę, że pomimo dużej wady wzroku wykonywanie większości codziennych czynności niewynikających z obowiązków zawodowych nie sprawiało podatnikowi problemu. Dopiero wykonywanie pracy okazało się bez szkieł korekcyjnych niemożliwe. Dyrektor Izby Skarbowej sformułował pogląd, że „wydatek na zakup okularów korekcyjnych i soczewek kontaktowych jest przykładem wydatków osobistych niezwiązanych z prowadzeniem działalności gospodarczej”. W jego ocenie jest to typowy wydatek konsumpcyjny, który powinien być pokrywany z dochodu podatnika (pismo Izby Skarbowej w Łodzi z 29 czerwca 2005 r., nr PB I-1/4117/IN-3/US-Zgierz/05/MD) – przypomina Dominika Gliwa.
Jak dodaje nasza rozmówczyni, przekonujący dla organów nie okazał się także radca prawny, który wyłącznie na potrzeby wykonywanej profesji nabył okulary korekcyjne do czytania. Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie wskazał, że w sytuacji zaistnienia wady wzroku podatnik jest zmuszony do zakupu okularów z odpowiednimi szkłami niezależnie od tego, czy prowadzi działalność gospodarczą, czy też nie. Jak to dobitnie stwierdził organ: „bezpośrednim celem, jaki jest związany z ponoszeniem tego rodzaju wydatków jest ochrona wzroku, a nie osiągnięcie przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej. Poniesienie wydatków na zakup okularów nie ma realnego wpływu na wysokość przychodów uzyskiwanych ze świadczenia usług radcy prawnego” (pismo Izby Skarbowej w Warszawie z 27 stycznia 2009 r., nr IPPB1/415-1312/08-2/EC).
– Tak samo organy podatkowe orzekły wobec informatyka, który argumentował, że bez okularów korekcyjnych nie jest w stanie osiągnąć żadnego przychodu z uwagi na brak możliwości pracy przy komputerze (pismo Izby Skarbowej w Warszawie z 12 marca 2009 r., nr IPPB1/415-42/09-2/EC). Sukcesu nie odniósł też kilkanaście lat później jego kolega z branży, który planował zakup okularów korekcyjnych z filtrem światła niebieskiego, w ramach prowadzonej działalności gospodarczej polegającej na świadczeniu usług IT. Organy niezmiennie uznały, że taki zakup jest uwarunkowany stanem zdrowia przedsiębiorcy, tzn. wadą wzroku, która wymaga korekcji, a więc stanowi wydatek o charakterze osobistym, niezależny od prowadzenia działalności gospodarczej (interpretacja indywidualna Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 1 czerwca 2023 r., nr 0112-KDIL2-2.4011.283.2023.1.WS) – wylicza przykłady nasza rozmówczyni z BDO.
Jak podkreśla, swoich sił w pozyskaniu pozytywnego rozstrzygnięcia w zakresie wrzucenia wydatków na zakup okularów korekcyjnych do kosztów działalności gospodarczej próbował też pewien komandytariusz spółki komandytowej. Argumentował on, że zakup okularów ochronnych do pracy przy monitorze ekranowym przez ponad cztery godziny dziennie, to w istocie zakup środków ochrony osobistej przewidzianych w przepisach BHP. Gdyby bowiem specyfika wykonywanej przez niego działalności gospodarczej nie wymagała spędzania kilku godzin dziennie przed komputerem, na własne – prywatne, osobiste – potrzeby wystarczyłyby mu zwykłe okulary, a nie ochronne ze specjalną powłoką antyrefleksyjną.
– Organ okazał się jednak nieugięty i stwierdził, że „wydatek na zakup okularów ochronnych nie jest warunkiem koniecznym do wykonywania pracy przy monitorze ekranowym, lecz wydatkiem wynikającym z zalecenia lekarza okulisty mającym na celu ochronę zdrowia”. A wszelkie wydatki na ochronę zdrowia są wydatkami o charakterze osobistym (pismo Izby Skarbowej w Poznaniu z 10 marca 2016 r., nr ILPB1/4511-1-1645/15-2/AK).
Wysiłek zmierzenia się z nieodpartymi racjami fiskusa podjął również pewien doradca podatkowy. Przekonywał on, że zakup okularów korekcyjnych pozwoli mu na wydajniejszą pracę, przez większą liczbę godzin w ciągu dnia, co przełoży się wprost proporcjonalnie na dochody z prowadzonej jednoosobowej działalności gospodarczej. Okulary miały też być wykorzystywane wyłącznie do wykonywania obowiązków zawodowych, gdyż do swobodnego funkcjonowania w innych aspektach życia nie były mu one potrzebne. Organ rozpatrujący sprawę pozostał jednak niewzruszony (interpretacja indywidualna Dyrektora KIS z 18 stycznia 2023 r., nr 0115-KDIT3.4011.920.2022.1.AD). Negatywne rozstrzygnięcie zostało następnie utrzymane w mocy przez sąd administracyjny, do którego doradca podatkowy złożył skargę (wyrok WSA w Białymstoku z 17 maja 2023 r., sygn. akt. I SA/Bk 106/23) – przytacza rozstrzygnięcia Dominika Gliwa.
Niestety – jak relacjonuje nasza rozmówczyni – organ podatkowy nie przyznał też prawa do zaliczenia w koszty firmowe wydatków na zakup korekcyjnych soczewek okularowych przedsiębiorcy prowadzącemu sklep motoryzacyjny, który posiadał stwierdzoną niepełnosprawność w stopniu umiarkowanym właśnie z uwagi na narząd wzroku. Fiskusa nie przekonała okoliczność, że soczewki będą wykorzystywane wyłącznie przy okazji pracy przy komputerze (interpretacja indywidulna Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 22 sierpnia 2023 r., nr 0115-KDIT3.4011.433.2023.1.AD).
Czy przepisy BHP dają nadzieję?
Jak wynika z naszej rozmowy z ekspertką BDO, mniej konsekwentny fiskus okazuje się względem wydatków na soczewki kontaktowe czy okulary korekcyjne, jeśli konieczność ich używania uwarunkowana jest przepisami BHP. Ale uwaga: powołanie się na bezpieczeństwo i higienę pracy wcale nie jest gwarancją, że skarbówka na zaliczenie wydatków na okulary do kosztów zawsze powie: tak.
Przykładowo organ podatkowy przyznał prawo zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów wydatków na soczewki kontaktowe pani inżynier, której działalność gospodarcza polegała na świadczeniu usług z zakresu kompleksowej obsługi inwestycji budowlanych, w tym na wysokości powyżej 3 metrów. W takim przypadku przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy wykluczały możliwość stosowania okularów korekcyjnych ze względu na ryzyko upadku z wysokości, a jedyną dopuszczalną metodą korekcji wzorku były soczewki kontaktowe. Jak wskazuje Dominika Gliwa, Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach stwierdził, że „jeżeli soczewki kontaktowe są niezbędne przy wykonywaniu usług w ramach prowadzonej działalności gospodarczej i są faktycznie wykorzystywane wyłącznie przy świadczeniu tych usług na wysokości przekraczającej 3 metry, to wydatki z tytułu ich zakupu mogą stanowić koszty uzyskania przychodów prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej, pod warunkiem należytego ich udokumentowania” (pismo Izby Skarbowej w Katowicach z 8 marca 2016 r., nr IBPB-1-1/4511-796/15/WRz).
Odmiennie jednak organy potraktowały sytuację pani stomatolog, która zaopatrzyła się w okulary ochronne pełniące funkcje higieniczne, które ze względu na wadę wzroku lekarki dodatkowo zostały wyposażone w soczewki korekcyjne. Mimo iż okulary były wykorzystywane jedynie na potrzeby pracy w gabinecie stomatologicznym, organy uznały ich zakup za wydatek o charakterze czysto osobistym, którego celem była ochrona zdrowia zainteresowanej (interpretacja indywidualna Dyrektora KIS z 7 listopada 2019 r., nr 0113-KDIPT2-1.4011.423.2019.1.ISL).
– Bardziej łaskawy fiskus okazał się dla przedsiębiorcy prowadzącego działalność z zakresu montażu instalacji energetyki odnawialnej. Jego praca, podobnie jak w przypadku wcześniej wspomnianej pani inżynier, odbywała się głównie na wysokości powyżej 3 metrów, niejednokrotnie w wykorzystaniem niebezpiecznych narzędzi. Przedsiębiorca ze względu na takie warunki pracy, jak i posiadaną wadę wzroku musiał ponieść wydatek na zakup nietłukących się, ochronnych okularów korekcyjnych BHP. Wykorzystywał je tylko do pracy na wysokości z wykorzystaniem niebezpiecznych narzędzi. Organ przyznał rację podatnikowi, że ze względów BHP taki wydatek, choć ma na celu także ochronę jego wzroku, jest nieodzowny do prowadzenia danej działalności gospodarczej. Skoro więc zakupione okulary BHP są wykorzystywane jedynie do pracy na wysokości, to przedsiębiorca może zaliczyć wydatki na ich nabycie do firmowych kosztów (interpretacja indywidualna Dyrektora KIS z 29 sierpnia 2023 r., nr 0113-KDIPT2-1.4011.476.2023.1.KD) – cytuje Dominika Gliwa.
KOMENTARZ – Dominika Gliwa, konsultant w Dziale Doradztwa Podatkowego BDO
Batalia o zaliczenie do kosztów uzyskania przychodów wydatków przedsiębiorców na zakup okularów lub soczewek korekcyjnych od lat wydaje się dla podatników przegrana niezależnie od wykonywanego przez nich zawodu. Fiskus akceptuje możliwość wrzucenia w koszty jedynie wydatków na okulary lub soczewki korekcyjne, gdy obowiązek ich posiadania wynika wyraźnie z przepisów prawa, np. przy pracy na wysokości. Także w przypadku pracodawców takie wydatki stanowią koszty podatkowe wyłącznie, jeśli zakup okularów dla pracowników wynikał z nałożonych na nich obowiązków z zakresu BHP. Argumentację fiskusa w tym zakresie można podsumować w ten sposób, że nabycie szkieł korekcyjnych ma wpływ na osiągnięcie lub zabezpieczenie źródła przychodów dopiero wtedy, gdy bez nich przedsiębiorca nie miałby w ogóle możliwości wykonywania działalności gospodarczej, np. ze względu na zakaz wynikający z przepisów prawa. W mojej ocenie nie prezentuje on w tym zakresie spójnego stanowiska, skoro inaczej traktuje wydatek na okulary ochronne z funkcją korekcji wzroku dla stomatologa, a inaczej dla montera instalacji fotowoltaicznych. W obu przypadkach ich stosowanie jest uzasadnione wskazaniami BHP, mającymi przecież za przedmiot ochronę zdrowia i życia ludzkiego w trakcie wykonywania pracy.
